JavaScript is disabled in your web browser or browser is too old to support JavaScript. Today almost all web pages contain JavaScript, a scripting programming language that runs on visitor's web browser. It makes web pages functional for specific purposes and if disabled for some reason, the content or the functionality of the web page can be limited or unavailable.

Takk for at du vil dele artikkelen

Den du deler artikkelen med, kan lese og eventuelt lytte til heile artikkelen.
Det gjer vi for at fleire skal oppdage DAG OG TID.

Namnet ditt vert synleg for alle du deler artikkelen med.

Ordskifte

Urkrigen

Det mest interessante med essayet til Morten Strøksnes, er det han ikkje skriv.

Kvar veke les vi inn utvalde artiklar, som abonnentane våre kan lytte til.
Lytt til artikkelen

Dag og Tid 22. mars.

Dag og Tid 22. mars.

4717
20240405
4717
20240405

Ønskjer du å delta i debatten? Då kan du sende innlegget ditt til ordskifte@dagogtid.no

Samandrag

Oppsummeringa er laga av AI-vertkøyet ChatGTP

Vis mer
Vis mindre

Gaza-krigen

Stor takk til Morten A. Strøksnes som vågar å skriva langt og grundig om omstridde tema. I essayet om Israel/Palestina får han med både den fjerne og den nære historia. På mange vis er dette ein urkonflikt der dei fleste har mista trua på ei fredeleg løysing, mest fordi krigen har vorte heilag for båe sider. Det mest fasinerande er korleis konflikten tvingar oss til å ta stilling, sjølv om dei færraste av oss har grunnlag for å ta eit rasjonelt val. Sympatiar og antipatiar styrer oss i den eine eller hi leia, så vert me fanga av eigne standpunkt, og situasjonen er fastlåst.

I den samanheng er det mest interessante med essayet til Strøksnes det han ikkje skriv. Han nemner stormuftien av Jerusalem, Amin al-Husseini, som sjølvsagt ikkje har ansvaret for holocaust. Men i denne rolla samla han frå 1921 arabisk religiøs og verdsleg makt for regionen. I utgangspunktet var han motstandar av ein liten palestinsk stat og ynskte heller ein større panarabisk stat. På grunn av krigen flykta han til Berlin i 1941, og der hadde han radiosendingar på arabisk, med eit tydeleg antisemittisk innhald. Han rekrutterte muslimske soldatar til SS-avdelingar i Bosnia. Etter krigen vart han internert i Frankrike, men rømde til Damaskus. Han avviste konsekvent alle framlegg om ein jødisk stat, inkludert FN-resolusjon 181 frå 29. november 1947. Og han har vore ein viktig inspirator for Fatah, Hamas og PIJ.

Palestina-venene

Strøksnes skriv ein del om sionistar, men ingenting om Palestina-venene. Palestinakomiteen har lenge vore dominert av marxistar frå AKP (m-l) og står sterkt i Raudt og SV. Kan det vera noko meir enn asymmetriske makttilhøve som er grunnlag for denne sympatien? Kanskje er han meir ideologisk, tufta på antipatien mot USA og deira kamp mot kommunismen? Og så smittar kritikken av vestleg imperialisme over på Israel? Det sentrale spørsmålet er kva slags Israel dei kan godta, geografisk og politisk.

«Norsk naivisme frå Trygve Lie til Espen Barth Eide er ein stor del av problemet.»

Krig har lenge vore normalen på Gazastripa. Då Israel trekte seg ut i 2005 og 8000 busetjarar vart tvangsflytta, vona ein å byta land mot fred. Tida etterpå har synt at det var naivt, og det er truleg viktigaste årsak til at opinionen i Israel har snudd. Gaza har hatt kraftig folkevekst frå 250.000 i 1950 til nær ti gongar så mange i dag, 1990: 650.000, 2010: 1,5 millionar. 70 prosent av innbyggjarane er under 25 år, og framskriving dei neste 30 åra gjev ei ny dobling av folketalet. Såleis er Gaza ei demografisk bombe, uansett nasjon og grenser.

Palestinarar som er intervjua etter 7. oktober 2023, omtalar dei drepne israelarane og gislane som kolonistar og okkupantar, trass i at knapt nokon var busetjarar frå Vestbreidda. Tyder ikkje dette på at Hamas-doktrinen om «frå (Jordan)elva til havet» er ganske godt innarbeidd, og at det dimed ikkje er plass for Israel? Kor er dei moderate palestinarane som stør to statar?

Mykje tyder på at deltakinga til PLO / Yasir Arafat under Oslo-avtalen og dei seinare amerikanske meklingane berre var spel for galleriet. Doktoravhandlinga i historie av president Mahmoud Abbas frå Moskva i 1982 er utvilsamt antisemittisk og opnar ikkje for ein jødisk stat. Det muslimske jødehatet er 1400 år gamalt og er berre forsterka etter 1948 og 1967. Det er eit hat så intenst at det finn vegen heilt til 8. mars-tog i Oslo.

Kanskje var FN-vedtaket i 1947 ein historisk tabbe, og Odd Karsten Tveit jamfører det med München-avtalen i 1938. Arabarane kunne ikkje godta at staten Israel vart oppretta, uansett deling og grenser, jf. tidlegare britiske framlegg. Det måtte enda i krig, og det mest overraskande var at arabarstatane ikkje klarte å jaga jødane på havet i 1948.

Hamas avliva tostatsløysinga

Om ikkje tostatsløysinga var daud før 7. oktober, vart ho brått avliva av Hamas. At ansvarlege politikarar framleis ikkje vil innsjå dette, er feigt. Norsk naivisme frå Trygve Lie til Espen Barth Eide er ein stor del av problemet. Då FN vedtok det umogelege i 1947, skapte fleirtalet ein gordisk knute. Mindretalet ville ha ein felles stat, men det er ikkje lenger eit alternativ, til liks med eit utal av avtaleutkast som palestinarane har avvist.

Ein palestinsk stat i dag vil ikkje vera økonomisk levedyktig. Til det er næringsgrunnlaget altfor svakt, og den eksplosive folketilveksten gjer det umogleg å brødfø så mange. Difor tilseier realpolitikken at palestinarane aldri kan få sin eigen stat, men heller må finna seg til rette i Egypt, Jordan, Syria, Libanon og Israel. Og det er det den palestinske leiarskapen som må ta hovudansvaret for.

Fleire artiklar

Finansminister Trygve Slagsvold Vedum (Sp) på pressekonferanse etter framlegginga av statsbudsjettet måndag. For dei som er opptekne av klima, var ikkje budsjettet godt nytt.

Finansminister Trygve Slagsvold Vedum (Sp) på pressekonferanse etter framlegginga av statsbudsjettet måndag. For dei som er opptekne av klima, var ikkje budsjettet godt nytt.

Foto: Fredrik Varfjell / NTB

Samfunn

Kapitulasjon i klimapolitikken

Regjeringa veit ikkje om statsbudsjettet bidreg til å redusere eller å auke klimagassutsleppa. Derimot er det klart at det nasjonale klimamålet for 2030 ikkje blir nådd.

Per Anders Todal
Finansminister Trygve Slagsvold Vedum (Sp) på pressekonferanse etter framlegginga av statsbudsjettet måndag. For dei som er opptekne av klima, var ikkje budsjettet godt nytt.

Finansminister Trygve Slagsvold Vedum (Sp) på pressekonferanse etter framlegginga av statsbudsjettet måndag. For dei som er opptekne av klima, var ikkje budsjettet godt nytt.

Foto: Fredrik Varfjell / NTB

Samfunn

Kapitulasjon i klimapolitikken

Regjeringa veit ikkje om statsbudsjettet bidreg til å redusere eller å auke klimagassutsleppa. Derimot er det klart at det nasjonale klimamålet for 2030 ikkje blir nådd.

Per Anders Todal
Eit større forsvar treng fleire folk. Neste år vil regjeringa tilføre Forsvaret 300 nye årsverk, i overkant av 400 fleire vernepliktige i førstegongsteneste og i overkant av 600 fleire reservistar. Biletet viser unge som tok del i ei opptaksprøve til bachelorutdanning i Forsvaret på Sessvollmoen i fjor.

Eit større forsvar treng fleire folk. Neste år vil regjeringa tilføre Forsvaret 300 nye årsverk, i overkant av 400 fleire vernepliktige i førstegongsteneste og i overkant av 600 fleire reservistar. Biletet viser unge som tok del i ei opptaksprøve til bachelorutdanning i Forsvaret på Sessvollmoen i fjor.

Foto: Amanda Pedersen Giske / NTB

Samfunn
Christiane Jordheim Larsen

Mangel på personell kan bremse Forsvaret

Forsvaret er budsjettvinnar i år, men manglar fagfolk. – Vi er på grensa til ei krise, seier forbundsleiar Torbjørn Bongo.

Firda på Sandane i Nordfjord er ein av få vidaregåande skular som tilbyr både drama-, dans- og musikkfag. Elevar frå 21 kommunar søker seg hit. Likevel heng trusselen om nedlegging av linjer over han.

Firda på Sandane i Nordfjord er ein av få vidaregåande skular som tilbyr både drama-, dans- og musikkfag. Elevar frå 21 kommunar søker seg hit. Likevel heng trusselen om nedlegging av linjer over han.

Foto: Firda vgs / Vestland fylkeskommune

ØkonomiSamfunn
Marita Liabø

Slaktar skular med sparekniv

Når fylkeskommunane må kutte, går det hardt ut over den vidaregåande skulen. Fag, linjer og heile skular forsvinn.

Moses i bokhandelen ved San Antonio University der han arbeider når han ikkje studerer psykologi.

Moses i bokhandelen ved San Antonio University der han arbeider når han ikkje studerer psykologi.

Alle foto: Håvard Rem

ReportasjeFeature
Håvard Rem

Sekstiåttarkryptonitten

SAN ANTONIO: Unge ikkje-vestlege vert lett konservative.
Dei kjem frå tradisjonstru kulturar som ikkje dreg på vestleg skuld.

Foto: Agnete Brun

LitteraturKultur

Ei ekstremt brutal historie

Med den monumentale boka Sjøfareren. En reise gjennom Portugals tapte imperium har Erika Fatland gitt oss eit uvant, og skremmande, perspektiv på europeisk kolonialisme.

Jan H. Landro

Foto: Agnete Brun

LitteraturKultur

Ei ekstremt brutal historie

Med den monumentale boka Sjøfareren. En reise gjennom Portugals tapte imperium har Erika Fatland gitt oss eit uvant, og skremmande, perspektiv på europeisk kolonialisme.

Jan H. Landro

les DAG OG TID.
Vil du òg prøve?

Her kan du prøve vekeavisa DAG OG TID gratis i tre veker.
Prøveperioden stoppar av seg sjølv.

Komplett

Papiravisa
Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Digital

Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Komplett

Papiravisa
Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Digital

Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis