Arkiv
Meir om status for Arkivverket
John Herstad, riksarkivar 1982–2006, skriv i Dag og Tid 29. august 2025 om demonteringa av Arkivverket som kulturinstitusjon etter 2014. Det er avviklinga av det breie tilbodet av publikumstenester Herstad kritiserer. Men når det no er blitt Arkivverkets politikk å erstatte personleg rettleiing så massivt med nettbasert sjølvbetening, ligg det kanskje også nær å tru at Arkivverket verkeleg har meistra vår tids digitale utfordringar på arkivområdet. Svaret må likevel bli negativt – også her. Fester vi blikket på resultata, og ikkje på organisatoriske omstillingar og ein auka ressursinnsats, er det oppsiktsvekkjande kor lite Arkivverket har oppnådd i handteringa av digitalt arkivmateriale etter elleve år med Inga Bolstad som riksarkivar. Jamvel arbeidet mot den digitale arkivskapinga i forvaltninga har hatt preg av nedbygging og avvikling.
Då Kulturdepartementet lyste ut ledig stilling som riksarkivar i 2014, la det vekt på at Arkivverket måtte meistre dei digitale utfordringane. Departementet vurderte Arkivverkets status negativt på dette feltet i 2014. Det går også fram av Åsmund Svendsens bok frå 2017: Arkivet. En beretning om det norske riksarkivet 1817–2017 (side 439 og vidare). Kulturdepartementets negative vurdering ved dette høvet verkar gåtefull i ettertid. Ho var heller aldri kommunisert. For faktum er at Arkivverket under dei to førre riksarkivarane John Herstad og Ivar Fonnes var ei pionerverksemd i handteringa av digitalt arkivmateriale. Også internasjonalt fekk Arkivverket pionerstatus, ikkje minst i samband med Noark-standarden for «records management» i norsk forvaltning. Digitalarkivet blei bygd opp alt på 1990-talet med digitaliserte kyrkjebøker og folketeljingar på nett. Per 2014 var den gjengse oppfatninga (også den som høyrdest frå Kulturdepartementet) at Arkivverket meistra dei digitale utfordringane kvalitativt, men at det skorta på kapasiteten – spesielt til å handtere avleveringar av digitalt skapte arkiv i eit større volum.
Digitalarkivet gjorde at Inga Bolstad kom til duk og dekt bord når det gjaldt å digitalisere arkivmateriale og gjere det tilgjengeleg på nett.
Når det gjeld talet på årlege avleveringar av digitalt skapte arkiv, er status at Arkivverket ikkje har kome merkbart over nivået frå åra før regimeskiftet i 2014. I tillegg går det fram av dei nyaste årsmeldingane at Arkivverket no heilt manglar oversikt og styring på køen av digitale avleveringar. Styringsverktøy som fanst, har altså gått tapt.
I arbeidet for å tilretteleggje den digitale dokumentasjonsfunksjonen i offentleg forvaltning har Arkivverket tedd seg på ein nærast vettlaus måte i åra etter 2014. Etaten gav tidleg opp vedlikehaldet av Noark-standarden, og satsa på «innbygd arkivering» i staden. Barnet vart skylt ut med badevatnet. Noark-standarden vart vraka utan at noko blei sett i staden. For «innbygd arkivering» vart aldri meir enn luftslott og slagord. Ein hovudstrategi har spela fallitt. Vettløysa ligg i at Arkivverket har vendt seg bort frå all standardisering, og ikkje ynskt å stille krav til kontekstinformasjonen (metadata) som alle arkivdokument må vere tilknytte.
I det aller siste har det kome signal om at Arkivverket likevel vil definere ein metadata-standard for dokumentasjonsfunksjonen i forvaltninga, og hente opp att basiselementa frå Noark-standarden. Dette er godt nytt – etter eit tiår med abdisering og ørkenvandring.
Digital tilgang – heilt utan binding
Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.
