JavaScript is disabled in your web browser or browser is too old to support JavaScript. Today almost all web pages contain JavaScript, a scripting programming language that runs on visitor's web browser. It makes web pages functional for specific purposes and if disabled for some reason, the content or the functionality of the web page can be limited or unavailable.

Takk for at du vil dele artikkelen

Den du deler artikkelen med, kan lese og eventuelt lytte til heile artikkelen.
Det gjer vi for at fleire skal oppdage DAG OG TID.

Namnet ditt vert synleg for alle du deler artikkelen med.

Ordskifte

Markusevangeliet som den fyrste påskekrim?

Kvar veke les vi inn utvalde artiklar, som abonnentane våre kan lytte til.
Lytt til artikkelen
Måleri av evangelisten Markus frå 1598 på preikestolen i Tjølling kyrkje.

Måleri av evangelisten Markus frå 1598 på preikestolen i Tjølling kyrkje.

Foto: Arnstein Rønning, 2008

Måleri av evangelisten Markus frå 1598 på preikestolen i Tjølling kyrkje.

Måleri av evangelisten Markus frå 1598 på preikestolen i Tjølling kyrkje.

Foto: Arnstein Rønning, 2008

3318
20230421
3318
20230421

Ønskjer du å delta i debatten? Då kan du sende innlegget ditt til ordskifte@dagogtid.no

Religion

Også denne påska dynga NRK og andre media oss ned med såkalla påskekrim, alt frå brølande actionfilmar til den finurlege Hercule Poirrot (som jamvel eg såg). Det ein kallar påskekrim, byrja visstnok i 1923 med boka Bergenstoget plyndret i natt. Men ettersom den kristne påskehøgtida har i seg sterke innslag av ei kriminalsoge, har det undra meg at ingen har teke opp den tråden, etter det eg har registrert. Før programmet Åpen Bok på NRK P2 fyrste påskedag. Då hadde Marta Norheim eit lengre, tankevekkjande innslag om Markusevangeliet som den fyrste påskekrimmen. Rett nok med spørjeteikn etter.

Når ho valde Markusevangeliet, er det fordi det er den eldste skriftlege nedteikninga som me har av ord og handlingar av Jesus, sannsynlegvis frå 60-talet. Men dei same vurderingane kan me gjera rundt alle dei fire evangelia.

Lever dei opp til nemninga påskekrim på line med notidig kriminallitteratur? Ja, viss ein fokuserer på at dei skildrar ein arrestasjon, at saka vert ført for to rettsinstansar med ulik kompetanse (Det høge rådet og Pilatus), påverknad utanfrå ved folkehopen som ropar krossfest – ein slags analogi til vår tids mediepress, og ei avretting basert på ein urettferdig prosess.

Men så vidt eg har skjøna, skal krimlitteratur ikkje på førehand røpa brotsverket eller «plottet», men i høgda koma med hint. Dette kriteriet innfrir evangelia ikkje. For Jesus seier mange gonger i evangelia tydeleg at dei religiøse leiarane i Jerusalem kjem til å ta livet av han – noko elevane hans ikkje skjøna. Her treng ein ikkje postulera at Jesus hadde overmenneskeleg innsikt, her var det nok med alminneleg fornuft. For Jesu brot på sabbatsføresegnene, og ikkje minst inntoget i Jerusalem og reinsinga av tempelet rett før den jødiske påskefesten i år 30, verka så provoserande på dei jødiske leiarane at mange må ha forstått at det ville setja fart i deira ynskje om å ta han av dage.

Også eit meir grunnleggjande drag ved evangelia skil dei ifrå notidig krim. Og det er at alle evangelistane skriv ut frå trua på ei «overhistorie». Nemleg at det som utfaldar seg djupast sett er Guds vilje, og at den tiltalte er ein Messias som dei jødiske leiarane ikkje skjønar, ja, at han beinveges er Guds son. Evangelistane ser vidare si oppgåve ikkje i å underhalda, men vekkja eller styrkja trua på Jesus hjå lesarane.

Avrettinga av Jesus plar ofte utløysa diskusjonar om kven som hadde ansvaret, jødane eller romarane? Åpen Bok var også inne på dette. Historisk-konkret er svaret enkelt: Det var begge partar, i ei form for samverknad. Så lenge ein berre drøftar saka på det konkrete planet, vil det lett bli brukt i skummel antisemittisk lei. Men ut frå «overhistoria» var det menneskeætta, vi alle, som tok livet av Jesus. Måten han gav seg sjølv for andre på, vil alltid utløysa destruktive motkrefter i verda vår, slik ho no eingong er.

Om dramaet rundt Jesu siste dagar i Jerusalem, slik det er skildra i evangelia, bør kallast påskekrim, er vel til sjuande og sist eit definisjonsspørsmål. Men med dei atterhalda eg har nemnt, vil eg konkludera med at det å ha tidshistorisk fokus på dei kriminologiske sidene kan gje oss friske augo som riv oss ut av vanen når me les evangelia sine framstillingar.

Arild Vøllestad er pensjonert prest.

Digital tilgang til DAG OG TID – heilt utan binding

Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.


Eller kjøp eit anna abonnement

Ønskjer du å delta i debatten? Då kan du sende innlegget ditt til ordskifte@dagogtid.no

Religion

Også denne påska dynga NRK og andre media oss ned med såkalla påskekrim, alt frå brølande actionfilmar til den finurlege Hercule Poirrot (som jamvel eg såg). Det ein kallar påskekrim, byrja visstnok i 1923 med boka Bergenstoget plyndret i natt. Men ettersom den kristne påskehøgtida har i seg sterke innslag av ei kriminalsoge, har det undra meg at ingen har teke opp den tråden, etter det eg har registrert. Før programmet Åpen Bok på NRK P2 fyrste påskedag. Då hadde Marta Norheim eit lengre, tankevekkjande innslag om Markusevangeliet som den fyrste påskekrimmen. Rett nok med spørjeteikn etter.

Når ho valde Markusevangeliet, er det fordi det er den eldste skriftlege nedteikninga som me har av ord og handlingar av Jesus, sannsynlegvis frå 60-talet. Men dei same vurderingane kan me gjera rundt alle dei fire evangelia.

Lever dei opp til nemninga påskekrim på line med notidig kriminallitteratur? Ja, viss ein fokuserer på at dei skildrar ein arrestasjon, at saka vert ført for to rettsinstansar med ulik kompetanse (Det høge rådet og Pilatus), påverknad utanfrå ved folkehopen som ropar krossfest – ein slags analogi til vår tids mediepress, og ei avretting basert på ein urettferdig prosess.

Men så vidt eg har skjøna, skal krimlitteratur ikkje på førehand røpa brotsverket eller «plottet», men i høgda koma med hint. Dette kriteriet innfrir evangelia ikkje. For Jesus seier mange gonger i evangelia tydeleg at dei religiøse leiarane i Jerusalem kjem til å ta livet av han – noko elevane hans ikkje skjøna. Her treng ein ikkje postulera at Jesus hadde overmenneskeleg innsikt, her var det nok med alminneleg fornuft. For Jesu brot på sabbatsføresegnene, og ikkje minst inntoget i Jerusalem og reinsinga av tempelet rett før den jødiske påskefesten i år 30, verka så provoserande på dei jødiske leiarane at mange må ha forstått at det ville setja fart i deira ynskje om å ta han av dage.

Også eit meir grunnleggjande drag ved evangelia skil dei ifrå notidig krim. Og det er at alle evangelistane skriv ut frå trua på ei «overhistorie». Nemleg at det som utfaldar seg djupast sett er Guds vilje, og at den tiltalte er ein Messias som dei jødiske leiarane ikkje skjønar, ja, at han beinveges er Guds son. Evangelistane ser vidare si oppgåve ikkje i å underhalda, men vekkja eller styrkja trua på Jesus hjå lesarane.

Avrettinga av Jesus plar ofte utløysa diskusjonar om kven som hadde ansvaret, jødane eller romarane? Åpen Bok var også inne på dette. Historisk-konkret er svaret enkelt: Det var begge partar, i ei form for samverknad. Så lenge ein berre drøftar saka på det konkrete planet, vil det lett bli brukt i skummel antisemittisk lei. Men ut frå «overhistoria» var det menneskeætta, vi alle, som tok livet av Jesus. Måten han gav seg sjølv for andre på, vil alltid utløysa destruktive motkrefter i verda vår, slik ho no eingong er.

Om dramaet rundt Jesu siste dagar i Jerusalem, slik det er skildra i evangelia, bør kallast påskekrim, er vel til sjuande og sist eit definisjonsspørsmål. Men med dei atterhalda eg har nemnt, vil eg konkludera med at det å ha tidshistorisk fokus på dei kriminologiske sidene kan gje oss friske augo som riv oss ut av vanen når me les evangelia sine framstillingar.

Arild Vøllestad er pensjonert prest.

Emneknaggar

Fleire artiklar

Ei kvinne får hpv-vaksine.

Ei kvinne får hpv-vaksine.

Foto: Heiko Junge / NTB

Kommentar

Skam i eit sprøytestikk

Dersom regjeringa verkeleg bryr seg om kvinnehelse, kan dei starte med å gje norske barn den beste HPV-vaksinen.

Christiane Jordheim Larsen
Ei kvinne får hpv-vaksine.

Ei kvinne får hpv-vaksine.

Foto: Heiko Junge / NTB

Kommentar

Skam i eit sprøytestikk

Dersom regjeringa verkeleg bryr seg om kvinnehelse, kan dei starte med å gje norske barn den beste HPV-vaksinen.

Christiane Jordheim Larsen

Teikning: May Linn Clement

Ord om språkKunnskap
Kristin Fridtun

«Rørslene me skildrar som vipping, er gjerne større og kjem mindre tett enn dei me omtalar som vibrering.»

Foto: Agnete Brun

LitteraturKultur
Jan H. Landro

Med den monumentale boka Sjøfareren Erika Fatland gitt oss eit uvant, og skremmande, perspektiv på europeisk kolonialisme.

Moss–Horten-ferja er den mest trafikkerte i landet. Skjer det noko uføresett, som då dei tilsette blei tatt ut i LO-streik i fjor, veks køane på begge sider av fjorden.

Moss–Horten-ferja er den mest trafikkerte i landet. Skjer det noko uføresett, som då dei tilsette blei tatt ut i LO-streik i fjor, veks køane på begge sider av fjorden.

Foto: Terje Bendiksby / AP / NTB

ØkonomiSamfunn
Marita Liabø

Ferja, ein livsnerve for mange, er eigd av folk vi ikkje aner kven er, utanfor vår kontroll.

Det blei teater av Brynjulf Jung Tjønns sterke og prislønte diktsamling.

Det blei teater av Brynjulf Jung Tjønns sterke og prislønte diktsamling.

Foto: Den Nationale Scene

Meldingar

Sterkt og poetisk om etnisk utanforskap

Ei enkel, framifrå framsyning om vondskapen som synest å ha bite seg fast i oss.

Jan H. Landro
Det blei teater av Brynjulf Jung Tjønns sterke og prislønte diktsamling.

Det blei teater av Brynjulf Jung Tjønns sterke og prislønte diktsamling.

Foto: Den Nationale Scene

Meldingar

Sterkt og poetisk om etnisk utanforskap

Ei enkel, framifrå framsyning om vondskapen som synest å ha bite seg fast i oss.

Jan H. Landro

les DAG OG TID.
Vil du òg prøve?

Her kan du prøve vekeavisa DAG OG TID gratis i tre veker.
Prøveperioden stoppar av seg sjølv.

Komplett

Papiravisa
Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Digital

Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Komplett

Papiravisa
Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Digital

Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis