Kunnskap

Jan Erik Grindheim

Kvifor er norske langrennslauparar i verdsklasse? Fordi me berre har eit fåtal vidaregåande skular kor du kan ta langrenn på toppnivå som valfag? Eller er det motsett: Ikkje berre har me i Noreg eit vel utbygd samfunn av friviljuge organisasjonar kor du kan dyrke all slags idrettar, me har òg ei rekkje vidaregåande skular kor du nettopp kan kombinere til dømes ski og skule.

De skjønar truleg alt no kva eg vil fram til: Spørsmålet er ikkje kor mange universitet me har plass til i Noreg, men kva slags universitet me ynskjer.

Eg har arbeidd i universitets- og høgskulesektoren i meir enn 35 år og vore tilsett ved Universitetet i Agder, Universitetet i Bergen, Universitetet i Oslo og Universitetet i Søraust-Noreg – kor eg no held til. Og jamvel har eg vore vikar eit år ved NTNU òg. I tillegg har eg vore gjesteforelesar ved høgskular høgt og lavt, dei mest minnerike i Molde og Volda.

Alle desse lærestadane har hatt sine særeigenheiter og for meg representert eit mangfald me treng i eit ope og demokratisk samfunn. Ikkje minst innan mitt eige fag, statsvitskap. Dessutan har eg møtt mykje flinke folk på desse lærestadane.

Det gjorde eg òg då eg byrja å studere ved det som eingong var ein distriktshøgskule i Bø, men som no høyrer til mitt eige universitet. Eg tok historie mellomfag der med fire framifrå professorar.

Korleis dei var hamna i Bø, veit eg ikkje, for ingen av dei kom derifrå. Men professorata ved dei etablerte universiteta var vel den gongen som no okkupert av folk på livstid. Så om me ikkje opprettar nye høgskular og universitet når samfunnet utviklar seg demografisk og i høve til ny kunnskap og kompetanse, kor skal flinke folk som dei professorane eg hadde den gongen, ta vegen?

Eit alternativ er sjølvsagt å innføre åremålsstillingar i universitets- og høgskulesektoren, eller berre å tilby deltidsstillingar på til dømes 50 prosent.

Slik kunne me kanskje òg unngå at dei akademiske miljøa vert meir og meir introverte. No får du ikkje førsteamanuensis- eller professorstilling på ein høgskule eller eit universitet dersom du ikkje har publisert noko i såkalla vitskaplege tidsskrift – slike som knapt nokon les, og som krev så mykje vitskapsteoretisk og metodisk formalisme på dei rundt 15 sidene du har til rådigheit, at det knapt er noko å lære der.

«Høgskulane skal driva med forsking, men vel så viktig er det at dei skaper gode undervisningsmiljø med mange nok sjølvtrygge førelesarar med fagleg ballast og praktisk innsikt», skriv redaktør Svein Gjerdåker på leiarplass i Dag og Tid 24. november.

Det burde sjølvsagt gjelde universiteta òg. Men korkje undervisning eller formidling til eit breiare publikum vert prioritert særleg høgt i universitetsverda i dag. Der talar dei meir enn nokon gong om «undervisningsplikt» og «forskingsfri», og om du er for mykje i media, er det òg dei som trekker dine eigenskapar som forskar i tvil.

Det eg kanskje er mest glad for etter halvtanna år i Bø, er at eg vart tilrådd å reise til Bergen for å studere samanliknande politikk. Eg hadde aldri høyrt om det faget, men eg gjorde som professorane mine sa, og fekk meg både hovudfag og doktorgrad der etter kvart.

Fagmiljøet var framifrå, og i ti år hadde eg sjølv gleda av å utdanne ei rad flinke folk i samanliknande politikk. I dag sit mange av dei i toppstillingar som redaktørar og politiske kommentatorar i media, til dømes. Men dei har òg gjort det godt i andre bransjar. Grunnen til det trur eg er at samanlikna med studiet i statsvitskap ved Universitetet i Oslo var me friare i vår tilnærming til politikk og forvaltning der borte i Bergen.

«All politikk er lokal», heiter det i Amerika. «All vitskap er lokal», seier no eg. Skal me kunne fremma noko vitskapeleg fornuftig om det globale, er det ikkje fånyttes å kunne noko om det lokale. Tvert om. Difor treng me kanskje ikkje fleire universitet her til lands, men lærestader kor førelesarane har fagleg ballast og praktisk innsikt i tillegg til å vera gode forskarar. Det gjeld òg dei universiteta me allereie har.

Jan Erik Grindheim er professor i statsvitskap ved Universitetet i Søraust-Noreg og knytt til tankesmia Civita.