JavaScript is disabled in your web browser or browser is too old to support JavaScript. Today almost all web pages contain JavaScript, a scripting programming language that runs on visitor's web browser. It makes web pages functional for specific purposes and if disabled for some reason, the content or the functionality of the web page can be limited or unavailable.

Takk for at du vil dele artikkelen

Den du deler artikkelen med, kan lese og eventuelt lytte til heile artikkelen.
Det gjer vi for at fleire skal oppdage DAG OG TID.

Namnet ditt vert synleg for alle du deler artikkelen med.

Ordskifte

Kristin Fridtun om raudpenn

Kvar veke les vi inn utvalde artiklar, som abonnentane våre kan lytte til.
Lytt til artikkelen
3271
20180615
3271
20180615

Språk

At «raudpennen» er emnet for Kristin Fridtuns artikkel på side 30 i Dag og Tid nr. 22, er interessant. For korrekt språk er det største problemet for nynorsken. Ho skriv då òg at «nynorskbrukarar har ofte fleire skrivefeil enn bokmålsbrukarar». Dette kjem av at «nynorskbrukarar møter språket sitt altfor sjeldan», seier ho. Ja, det er rett. Men likevel: Kva slag nynorsk møter dei – jamt over? – Det er «den vanlege nynorsken», som ofte treng raudpenn. Det er ikkje slike feil som Fridtun kallar «dei vanlege språkfeila». Det er feil som viser at brukarane ikkje kan nynorsk godt nok.

Nynorsken er eit mindretalsspråk under press frå eit fleirtalsspråk, og bokmålet har «invadert» dialektane, slik at dei mange stader er utrudde, og nynorsk målkjensle er døyande. Dette set store krav til nynorskbrukarane: Det krev «vilje til nynorsk» – vilje til å læra språket. Men for å freista «berga» nynorsken i denne vanskelege stoda har dei som har kunna bestemma, fått vedteke ei norm med mange alternative bokmålsformer, og utan prioriteringar, som ein hadde før. Då skal alt som er innanfor norma, reknast for «like god nynorsk». «Språkleg mangfald» skal vera «løysinga» for nynorsken. Då vert «nynorsk» «litt av kvart». Men raudpenn vil ein ikkje sjå. Språket er «privatisert» – kvar og ein skal nytta «dei formene dei trivs best med» (formulering i eit saksdokument frå landsmøtet i Noregs Mållag i 2012).

Dette signaliserer at «det treng ikkje vera så nøye». Og ideologane bak denne språkpolitikken meiner visst det same. For det er tale om ein ideologi!

15. januar 2016 presenterte språkdirektør Åse Wetås og styreleiar Guri Melby seg i Klassekampen og erklærte at «dei ikkje ville vera språkpoliti». (Ifylgje ideologien er alt språk i prinsippet like godt, og ingen må kritiserast for språket sitt.)

For ein del år sidan heldt Ottar Grepstad ein tale i Hallingdal (eg var på vitjing der og kom over referatet i Hallingdølen). «Raudpennen har gjort mykje skade for nynorsken», hadde han sagt.

Jan Inge Sørbø, som no har skrive historia om «den nynorske litteraturen», er intervjua på side 16 (Dag og Tid nr. 22), og han seier mellom anna: «Det var enormt viktig for den nynorske identiteten (mi utheving) at dei hadde store diktarar.» Og han nemner Garborg som heilt avgjerande: «Då han tok til å gjere seg gjeldande, var dei i ferd med å dele opp språknorma i ulike dialektvariantar.» Då kan ein spørja: Kva er «den nynorskens identiteten» i dag?

Og har me diktarar i dag som spelar rolla som Arne Garborg i hans tid?

For å dokumentera utsegner ovanfor, om feil, kan eg ikkje lata vera å presentera døme: Intervjuaren av Sørbø seier at «mange i dag les nynorsk utan å ’merkje’ at han er skriven på målet.» Her har han nytta gale verb. I gamle ordlister skil j-en dei ulike tydingane av verba frå kvarandre: merka (a-verb) og merkja (e-verb). Her skulle a-verbet vore bruka: «… utan å merke at …».

Eg stussa elles over to overskrifter i dette nummeret av Dag og Tid: «Kyrkjelege tjuvar i politisk mørke» (s. 6). Eg trudde mørke var gale. Men det viser seg at mørke er sidestilt med mørker. Derimot: I overskrifta på side 24 er det feil: «Litt halvhjerta om kjærleik». Det måtte ha heitt «halvhjarta».

Digital tilgang til DAG OG TID – heilt utan binding

Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.


Eller kjøp eit anna abonnement

Språk

At «raudpennen» er emnet for Kristin Fridtuns artikkel på side 30 i Dag og Tid nr. 22, er interessant. For korrekt språk er det største problemet for nynorsken. Ho skriv då òg at «nynorskbrukarar har ofte fleire skrivefeil enn bokmålsbrukarar». Dette kjem av at «nynorskbrukarar møter språket sitt altfor sjeldan», seier ho. Ja, det er rett. Men likevel: Kva slag nynorsk møter dei – jamt over? – Det er «den vanlege nynorsken», som ofte treng raudpenn. Det er ikkje slike feil som Fridtun kallar «dei vanlege språkfeila». Det er feil som viser at brukarane ikkje kan nynorsk godt nok.

Nynorsken er eit mindretalsspråk under press frå eit fleirtalsspråk, og bokmålet har «invadert» dialektane, slik at dei mange stader er utrudde, og nynorsk målkjensle er døyande. Dette set store krav til nynorskbrukarane: Det krev «vilje til nynorsk» – vilje til å læra språket. Men for å freista «berga» nynorsken i denne vanskelege stoda har dei som har kunna bestemma, fått vedteke ei norm med mange alternative bokmålsformer, og utan prioriteringar, som ein hadde før. Då skal alt som er innanfor norma, reknast for «like god nynorsk». «Språkleg mangfald» skal vera «løysinga» for nynorsken. Då vert «nynorsk» «litt av kvart». Men raudpenn vil ein ikkje sjå. Språket er «privatisert» – kvar og ein skal nytta «dei formene dei trivs best med» (formulering i eit saksdokument frå landsmøtet i Noregs Mållag i 2012).

Dette signaliserer at «det treng ikkje vera så nøye». Og ideologane bak denne språkpolitikken meiner visst det same. For det er tale om ein ideologi!

15. januar 2016 presenterte språkdirektør Åse Wetås og styreleiar Guri Melby seg i Klassekampen og erklærte at «dei ikkje ville vera språkpoliti». (Ifylgje ideologien er alt språk i prinsippet like godt, og ingen må kritiserast for språket sitt.)

For ein del år sidan heldt Ottar Grepstad ein tale i Hallingdal (eg var på vitjing der og kom over referatet i Hallingdølen). «Raudpennen har gjort mykje skade for nynorsken», hadde han sagt.

Jan Inge Sørbø, som no har skrive historia om «den nynorske litteraturen», er intervjua på side 16 (Dag og Tid nr. 22), og han seier mellom anna: «Det var enormt viktig for den nynorske identiteten (mi utheving) at dei hadde store diktarar.» Og han nemner Garborg som heilt avgjerande: «Då han tok til å gjere seg gjeldande, var dei i ferd med å dele opp språknorma i ulike dialektvariantar.» Då kan ein spørja: Kva er «den nynorskens identiteten» i dag?

Og har me diktarar i dag som spelar rolla som Arne Garborg i hans tid?

For å dokumentera utsegner ovanfor, om feil, kan eg ikkje lata vera å presentera døme: Intervjuaren av Sørbø seier at «mange i dag les nynorsk utan å ’merkje’ at han er skriven på målet.» Her har han nytta gale verb. I gamle ordlister skil j-en dei ulike tydingane av verba frå kvarandre: merka (a-verb) og merkja (e-verb). Her skulle a-verbet vore bruka: «… utan å merke at …».

Eg stussa elles over to overskrifter i dette nummeret av Dag og Tid: «Kyrkjelege tjuvar i politisk mørke» (s. 6). Eg trudde mørke var gale. Men det viser seg at mørke er sidestilt med mørker. Derimot: I overskrifta på side 24 er det feil: «Litt halvhjerta om kjærleik». Det måtte ha heitt «halvhjarta».

Emneknaggar

Fleire artiklar

Helsedirektoratet i Noreg tilrår same behandling for ME og kronisk utmatting.

Helsedirektoratet i Noreg tilrår same behandling for ME og kronisk utmatting.

Foto: NTB

Ordskifte

«I dag får ikkje ME-pasientane rett behandling.»

Bjørn K. Getz Wold
Helsedirektoratet i Noreg tilrår same behandling for ME og kronisk utmatting.

Helsedirektoratet i Noreg tilrår same behandling for ME og kronisk utmatting.

Foto: NTB

Ordskifte

«I dag får ikkje ME-pasientane rett behandling.»

Bjørn K. Getz Wold
Kathrine Nedrejord er forfattar, dramatikar og scenekunstnar. Ho er samisk med røter i Kjøllefjord i Finnmark, men har budd i Paris sidan 2011.

Kathrine Nedrejord er forfattar, dramatikar og scenekunstnar. Ho er samisk med røter i Kjøllefjord i Finnmark, men har budd i Paris sidan 2011.

Foto: Fartein Rudjord

BokMeldingar

Eg ropar om det heile tida

Boka til Kathrine Nedrejord er både pamflett og roman.

Hilde Vesaas
Kathrine Nedrejord er forfattar, dramatikar og scenekunstnar. Ho er samisk med røter i Kjøllefjord i Finnmark, men har budd i Paris sidan 2011.

Kathrine Nedrejord er forfattar, dramatikar og scenekunstnar. Ho er samisk med røter i Kjøllefjord i Finnmark, men har budd i Paris sidan 2011.

Foto: Fartein Rudjord

BokMeldingar

Eg ropar om det heile tida

Boka til Kathrine Nedrejord er både pamflett og roman.

Hilde Vesaas

les DAG OG TID.
Vil du òg prøve?

Her kan du prøve vekeavisa DAG OG TID gratis i tre veker.
Prøveperioden stoppar av seg sjølv.

Komplett

Papiravisa
Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Digital

Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Komplett

Papiravisa
Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Digital

Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis