Komplekst
Ønskjer du å delta i debatten? Då kan du sende innlegget ditt til ordskifte@dagogtid.no
Krigen i Ukraina
Når akademikarar nyttar ordet komplekst, lyt ein vere på vakt. Dette er eit moteord som i mange tilfelle tåkelegg meir enn det klargjer. Det gjeld også i ordskiftet om krigen i Ukraina.
Komplekst tyder «samansett». Ordet høver derfor om innfløkte spørsmål der mange faktorar speler inn og gjerne peikar i ulike retningar. I ein kronikk om krigen i Ukraina skreiv Julie Wilhelmsen at «verden er mer kompleks enn vi ønsker å fremstille den som» (Aftenposten 12. august). Det er sjølvsagt rett at verda er kompleks, for til sjuande og sist heng alt saman med alt. Men særskilt informativ eller klargjerande er ikkje utsegna, all den stund det er uråd å vere usamd.
Medan mykje er samansett og innfløkt, er det viktig å halde fast ved at dei grunnleggjande spørsmåla rundt krigen i Ukraina ikkje er komplekse. Det er klart kven som starta krigen (Russland), og det er klart at dette er ein uprovosert åtakskrig som er i strid med folkeretten. Ein autoritær leiar er gått til åtak på eit fredeleg granneland for å utvide imperiet sitt. Dette er ikkje komplekst. Det er enkelt.
Eit vanskelegare spørsmål er om Ukraina skulle få klasevåpen frå vesten. På den eine sida står Ukraina midt i ein legitim forsvarskrig der dei treng alle våpen dei kan få. På den andre sida er dette fælslege våpen som Noreg og mange andre land ønskjer å forby (sjølv om nyare klasevåpen er «reinare» enn klasevåpen av eldre årgang). Dette er eit klassisk dilemma. Det er rimeleg at ulike ekspertar og kommentatorar kom til ulike konklusjonar, fordi det er vanskeleg å seie sikkert kva alternativ som vil medføre mest liding i krigen på lang sikt. Men komplekst er spørsmålet strengt tatt ikkje, for det er ikkje tale om eit komplisert samspel av mange faktorar. I staden koker spørsmålet om klasevåpen ned til å vurdere to omsyn mot kvarandre. Vanskeleg, men ikkje komplekst.
Vi treng eit nyansert ordskifte om krigen i Ukraina, men lat oss pensjonere moteord som tåkelegg meir enn dei klargjer. Klare tankar krev klart språk.
Tore Nesset er professor i russisk språkvitskap ved UiT Noregs Arktiske Universitet.
Er du abonnent? Logg på her for å lese vidare.
Digital tilgang til DAG OG TID – heilt utan binding
Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.
Ønskjer du å delta i debatten? Då kan du sende innlegget ditt til ordskifte@dagogtid.no
Krigen i Ukraina
Når akademikarar nyttar ordet komplekst, lyt ein vere på vakt. Dette er eit moteord som i mange tilfelle tåkelegg meir enn det klargjer. Det gjeld også i ordskiftet om krigen i Ukraina.
Komplekst tyder «samansett». Ordet høver derfor om innfløkte spørsmål der mange faktorar speler inn og gjerne peikar i ulike retningar. I ein kronikk om krigen i Ukraina skreiv Julie Wilhelmsen at «verden er mer kompleks enn vi ønsker å fremstille den som» (Aftenposten 12. august). Det er sjølvsagt rett at verda er kompleks, for til sjuande og sist heng alt saman med alt. Men særskilt informativ eller klargjerande er ikkje utsegna, all den stund det er uråd å vere usamd.
Medan mykje er samansett og innfløkt, er det viktig å halde fast ved at dei grunnleggjande spørsmåla rundt krigen i Ukraina ikkje er komplekse. Det er klart kven som starta krigen (Russland), og det er klart at dette er ein uprovosert åtakskrig som er i strid med folkeretten. Ein autoritær leiar er gått til åtak på eit fredeleg granneland for å utvide imperiet sitt. Dette er ikkje komplekst. Det er enkelt.
Eit vanskelegare spørsmål er om Ukraina skulle få klasevåpen frå vesten. På den eine sida står Ukraina midt i ein legitim forsvarskrig der dei treng alle våpen dei kan få. På den andre sida er dette fælslege våpen som Noreg og mange andre land ønskjer å forby (sjølv om nyare klasevåpen er «reinare» enn klasevåpen av eldre årgang). Dette er eit klassisk dilemma. Det er rimeleg at ulike ekspertar og kommentatorar kom til ulike konklusjonar, fordi det er vanskeleg å seie sikkert kva alternativ som vil medføre mest liding i krigen på lang sikt. Men komplekst er spørsmålet strengt tatt ikkje, for det er ikkje tale om eit komplisert samspel av mange faktorar. I staden koker spørsmålet om klasevåpen ned til å vurdere to omsyn mot kvarandre. Vanskeleg, men ikkje komplekst.
Vi treng eit nyansert ordskifte om krigen i Ukraina, men lat oss pensjonere moteord som tåkelegg meir enn dei klargjer. Klare tankar krev klart språk.
Tore Nesset er professor i russisk språkvitskap ved UiT Noregs Arktiske Universitet.
Fleire artiklar
Nicolas Leirtrø, Øyvind Leite og Amund Storløkken Åse utgjer trioen med namnet I Like to Sleep.
Foto: Sigrid Erdal
Spanande klangunivers
Trondheimstrioen har laga ei mangfaldig plate.
Isbilar er ikkje noko nytt, men heller ikkje nokon garanti for kvalitet.
Foto via Wikimedia Commons
Isbilen spelar høgt, men taper på kvalitet.
Kor mykje vatn er det eigentleg mogleg å ha i ein iskrem og framleis få han til å likne ein fløyteis?
Foto: Seth Wenig / AP / NTB
Eit teikn på frustrasjon
Korkje Trump eller Biden har i røynda full kontroll på auke og fall i inflasjon eller kriminalitet.
Else Hagen: «Familie» (1950), olje på lerret. Rolf E. Stenersens samling / Munchmuseet.
Etterlysing og turné
Else Hagen er i dag eit ukjent namn for mange, men det er i endring.
Anders Folkestad og Torbjørn Ryssevik meiner det er nødvendig å styrke den vidaregåande skulen si studieførebuande rolle.
Gorm Kallestad / NTB
Studieopptak og skulifisering
Statsråden gjer rett i å avvise opptaksprøver som hovudveg til høgare utdanning.
Papiravisa