Natur

Arnfinn D. Urke

Her om dagen kom eg over denne vesle diktsamlinga, Fjordlandet – Dikte, av Henrik Straumsheim frå 1931. Her fann eg diktet Jolgrø-dalen. Eg må mest smile for meg sjølv. At folk har vore opptekne av og kjempa for å kunne ferdast i urørt og uforstyrra natur, er så visst ikkje noko nytt. Å vere der midt i naturen utan annan naturframand lyd enn sauebjølla og skvalp frå termoskoppen når du rastar i lyngen, gir fred i sinnet og kveik til ein sliten kropp, beint fram opplevingar til å leve på. Såleis går det snart hundre år gamle diktet på sett og vis rett inn i debatten og usemja om omstridde naturinngrep mange stader i Noreg og i verda, og nærast oss no det som skjer på Haramsfjellet og planane om gondolbane og restaurant på Sula.

Her er nokre av strofene:

Innanfor Jolgrø-votna

under ei rad av tindar

fann eg ein fager fjelldal,

urøyvd og lite kjend;

der var det ljose leite,

ufsar og berg og rindar,

eldgamle bjørkelider

langt ifrå gard og grend.

I dei to neste strofene skildrar han vidare den vakre dalen, og han fortel andre om denne fantastiske perla, men møter liten interesse – «Få ville høyre på meg…sa meg at slike dalar fanst det i tusental».

Så hender det at han treffer på ein engelskmann, og ulikt dei andre blei han over seg av begeistring: «Der fekk eg saktens medhald, mannen var mest som galen, dalen eg hadde funne, rosa han det han vann».

Dermed fekk også andre auga opp for Jolgrødalen, og her begynner «moroa»:

Då kom det låt i bjølla,

blada tok til å skriva,

no lukta folket pengar,

gjetordet flaug som vind,

framande ingeniørar

såg ein til dagleg kliva

upp gjennom Jolgrø-stigen

innunder Storvasstind.

Gjennom dei vilde urder

brøytte dei breide vegar,

bygde så høge bruer

tvers over glyfs og gil,

inn gjennom Jolgrø-dalen

køyrde dei fyrst på meiar,

snart kunde kven som vilde

køyre til fjells pr. bil.

Etter kvart kjem der til og med eit hotell i Jolgrø-dalen:

Då vart det liv i leiken:

sportskledde by-turistar,

utlendske istermagar,

kom det i hopetal;

kjerror og fine vognor,

syklar og Fordbilistar

rulla på breide vegen

upp til min fagre dal.

So vart det liv og læte

inne i Jolgrø-dalen,

avfall og flaskebetar

flaut over ås og urd;

medan eit jazzorkester

mjarra i dansesalen,

ljoma det tindemillom

klangen av ny kultur.

Henrik Straumsheim, eller kven det no er han låner stemme til, resignerer: « – aldri kjem eg til Jolgrø, same kor flott der er. Dalen min hev dei drepe, eg skulle berre tagt meg, so hadde ingen sulka dalen eg hadde kjær.»

Men noko har han lært:

Langt på eit anna stelle,

burtanfor berg og rindar

fann eg ein annan fjelldal,

urøyvd og ven og vill;

der var det ljose leite,

der var det blåe tindar;

– namnet fær ingen vita,

no kan eg tegja still.

Så kan ein sjølvsagt seie at det var den gongen det. No veit vi så mykje meir, og høg og låg er på ein heilt annan måte enn før medviten om verdien av urørt natur. Lover og reglar og demokratiske prosessar slår ring om desse verdiane. Departement og direktorat, råd og utval, Storting og Tingrett sørgjer for at berre det skjer som er rett og folk vil skal skje.

Men så enkelt er det kanskje ikkje!?

Når noko var for godt til å vere sant, sa dei ofte før: «Gjev munnen din var full av sukker!»