Språk

Oddmund Utskarpen

Det ser ut til at det var i 1970 at Stortinget vedtok at minst ein firepart av talesendingane frå NRK skulle vera på nynorsk. Dette var eit stortingsvedtak som nytta språknamnet nynorsk. Men medlem i Riksmålsforbundet, Finn-Erik Vinje, gjorde etterpå opptak til at tekstar på dialekt skulle delast likt mellom bokmål og nynorsk. Og styringsmakta i NRK gjennomførte dette som statistikkprinsipp.

Årsmeldingane etterpå var i mange år så detaljerte at ein kunne sjå korleis dette statistikkprinsippet slo ut i praksis for nynorsken. Det mest klårgjerande dømet har vi frå Petre i 1994 (sjå illustrasjon med kommentar).

Midtsommars 1995 gav Kringkastingsringen ut eit hefte av Randi Alsnes: «Kvar finst nynorsken og kor nynorsk er han... – ei leiting gjennom kanalane». Studien avsluttar med konklusjonen om at «I ei tid der målstyring og resultatorientering er daglegdagse ord, er det merkeleg at NRK kan ta så lett på dei språklege måla som er sette opp.» Heile studien kan du lesa på oria.no

Då det i Odels- og Lagting i desember 1995 vart fleirtal for at NRK skulle gå over til aksjeselskap, vedtok dei òg språkfordelinga lagt til føremålsparagrafen: «Fremme bruk og respekt for norsk språk og passe på at våre to offisielle målformer er representert med minst 25 pst. av ordsendingene i radio, fjernsyn og NRKs informa-sjonsvirksomhet.»

Vedtaket jamstelte som norsk lov «våre to offisielle målformer» med same minimum språkfordeling til dei begge to utan å nemna namn. Men det ser ikkje ut til at styringsmakta i NRK brydde seg om denne omlegginga. Statsinstitusjonen la ikkje om språkstatistikken i samsvar med lovvedtaket og har aldri kunngjort nokon statistikk over målbruken i «NRKs informasjonsvirksomhet». Er ikkje det snart på tide?

I staden tok makta i NRK opp arbeidet, og lykkast, med å få flytta lovvedtaket om jamstelling mellom «våre to offisielle målformer» ut or lova for NRK og ei anna formulering lagt til vedtektene som generalforsamlinga (dvs. statsråden personleg) vedtek, der det no lyder: «§ 19 NRKs tilbud skal i hovedsak ha norskspråklig innhold, og minst 25 pst. av innholdet skal være på nynorsk.»

Eg har ikkje greidd å finna ut kva år dette vart gjort. Men den nye formuleringa godtok den gamle statistikkpraksisen – i motsetnad til lovvedtaket i desember 1995 med «våre to offisielle målformer».

Framtida for nynorsk i NRK ligg i at vi får att føremålsparagrafen i lov for NRK AS, regelen frå 1995 om ein minstebruk av dei to offisielle målformene i radioen, fjernsynet og opplysningsverksemda.

Oddmund Utskarpen
er pensjonert typograf.