Skogbruk

Håkon Dag Sørland

Jon Naustdalslid har i Dag og Tid 22. desember 2023 ein interessant kronikk om tidlegare generasjonar som planta gran over heile Vestlandet. Dei trudde at granplantinga skulle føre til verdiskaping for dei brattlendte gardsbruka.

Sjølv har eg som skuleelev vore med og planta tusenvis av graner i bratt og ulendt terreng og på den dyrka marka til eit fråflytta gardsbruk. Historia som Jon Naustdalslid fortel, er såleis svært gjenkjenneleg.

Eg les kronikken slik at dei som i tidlegare tider planta gran, ikkje kunne sjå føre seg dei enorme problema som plantinga førte med seg. Forteljinga sluttar der, men ikkje historia om skogsdrift og planting i dag. Difor nokre ord om dette.

«I dag er det mest ingen av skogeigarane som høgg granskogen sjølv.»

Flatehogst og skogsvegar

I dag er det mest ingen av skogeigarane som høgg granskogen sjølv. Som Naustdalslid skriv, er løypestrengane ubrukelege til grovt grantømmer. Det trengst langt kraftigare utstyr som berre profesjonelle firma kan skaffe seg. For å få fram desse hogstmaskinene og taubanene, må det byggast skogsvegar i dei bratte fjellsidene. Dermed har ein fått minst to problem, flatehogst og skogsvegar.

Flatehogsten fører til erosjon, ras og flaum. Det same gjer dei mange skogsvegane som øydelegg den naturlege dreneringa og elveløpa. Dette skjer heile tida, og i aukande grad.

I dei verste tilfella blir gardsbruk fråflytta på grunn av denne skogsvegbygginga.

Det var nok ikkje meininga då oldefar starta med sitt skogreisingsprosjekt!

Negativ verdiskaping

Eit anna spørsmål i historia om vestlandsgranskogen er økonomien for skogeigaren og staten. Ingen skogeigar kan drive ut skogen med forteneste. Verdien av skogen dekker berre halvdelen av kostnaden med granhogginga. Staten betalar resten. I tillegg er skogsvegbygginga for det meste finansiert av offentlege midlar.

Her kan ein med god grunn snakke om negativ verdiskaping.

Men historia sluttar heller ikkje her. For at skogeigaren skal få del i desse offentleg tilskota, må han plante ut hogstfelta på nytt, og tru det eller ei: med gran!

Plantinga er sjølvsagt også statleg finansiert.

Miljøkriminalitet

Til og med gammal furuskog, som i fleire bygder var sjølve grunnlaget for båtbygging i mange generasjonar, blir no erstatta med granplantingar. Papirmasse er i dag viktigare enn solid furuskog. Eg vil seie at dette er statleg finansiert miljøkriminalitet.

Andre negative konsekvensar av denne granplantinga tar eg ikkje opp her, men nemner at når det til dømes gjeld styrke mot vêr og vind, albedoeffekt og artsmangfald, kjem grana svært dårleg ut.

Ein kan ikkje lenger seie at ein manglar kunnskap om konsekvensane som granplantinga og skogsvegbygginga på Vestlandet fører med seg.

Vi får berre vone at denne kunnskapen etter kvart også når fram til skogetaten sine folk og til dei som har ansvar for skogsvegbygging i framtida.