Språk

Olav H. Aarrestad

Engelsk blir ikkje lenger definert som framandspråk i Noreg. Tolking frå engelsk til norsk kjem ikkje på tale i noko forum. Talar føredraghaldaren og liknande engelsk, får møtelyden retta seg etter det. Engelsk har fått herrefolkstatus av di dei som har det som morsmål, får eit overtak. Det er lettare å formulera tankane sine på eige morsmål.

Det er no fritt fram for å førelesa på engelsk på universiteta, og oppgåvene kan studentane gjerne skriva på det språket. Prosenten av dei som skriv meisteroppgåva på engelsk, aukar stendig, og han er no høgare enn for norsk.

Ein tur nedover Thorvald Meyers gate i Oslo vitnar om domenetapet. I tillegg til engelske namn på verksemder fortel plakatar om: «Sale», og ein får oppmodingar som «Please wait to be seated» og «Please do not litter» – om ein då berre hadde skjøna kva «litter» er for noko.

Det er fare for at dei tilsette ikkje skjønar norsk. Mange austeuropearar er vortne svært så gode i engelsk etter at dei kom til Noreg, men norsken er det skralt med. Ein kan undrast på om det er gått så langt at bokmål ikkje lenger er sidestilt med engelsk, men underordna. Nynorsk har vori det lenge. I skulen er engelsk eit basisfag tillikes med matematikk og norsk. I andre klasse på yrkesfaglege liner har dei no to timar i veka med norsk og tre med engelsk. Dessutan finst der skular/klasser der engelsk er opplæringsmålet også for norske elevar.

Den reelle stoda for dei tre språka som er mest i bruk som morsmål på det europeiske kontinentet, nemleg tysk, fransk (og russisk) speglar seg i alle fall ikkje lenger att i det norske skulesystemet. Tidlegare hadde ein god og grundig tyskundervisning (ikkje minst i realskulen) og obligatorisk fransk i gymnaset. Dagens turistar frå kontinentet oppdagar snøgt at nordmenn kan og vil berre tala engelsk.

I si tid overtok dansk her i landet utan større motstand. Den same haldninga ser ut til å råda i dag, men no er det engelsk det gjeld. Språket kryp inn over alt også i daglegtalen: Ein meiner, tykkjer, synest, trur ikkje noko lenger, no tenker og føler ein at. Ein adresserer ikke berre eit brev, men også ein person. Fleirtal kjem i staden for eintal: De ristet på hodene sine, i livene våre. For den yngre generasjonen og journalistar går det i bal med sin og hans/deres av di engelsk ikkje skil.

Er det ikkje på tide ein stiller seg desse spørsmåla:

1. Kor stor er innverknaden frå engelsk/angloamerikansk på norsk språk i dag? Kan og bør noko gjerast for å minska denne innverknaden? Er det uheldig at engelsk er vorti eit basisfag i norsk skule? Undervurderer ein nytta av å kunna andre internasjonale språk?

2. Kor stort er domenetapet for norsk (ikkje minst bokmål) på universiteta og i forretningslivet?