Politikk

Per Tore Dalen

Politikk er vorte keisamt, meiner Jan Inge Sørbø (Dag og Tid 5. oktober). Det kjem av at dei sakene Stortinget handsamar, ikkje er viktige nok, og politikarane saknar kunnskap. Tittelen på artikkelen, «Geispar løvene?», hentar Sørbø frå Georg Apenes, som i 1989 hadde observert noko liknande. «Kva kan ein gjera?» spør Sørbø, og han svarar: «Ein kan vona på ei tilbakevending til dei viktige sakene i politikken og at politikarane i større grad brukar fagkunnskap for å forstå kva som er dei viktige sakene. Det gamle mottoet: ’all makt i denne sal’ må i dag tyda ’den viktigaste kunnskapen i denne sal’.»

Det er gjerne slikt vi høyrer frå professorar no om dagen. Men om Stortingssalen vert omgjord til eit akademisk seminarrom, kan vi vere visse på at løvene ikkje berre geispar, men legg seg til å sove for godt. Kan det ikkje tenkjast at det er politikkomgrepet som har endra seg? Kunnskapsomgrepet òg, for den del. I 1980-åra var ei liberal vending noko nær fullført, og det innebar at politikken ikkje lenger hadde noko substansielt innhald, men hadde vorte ein reiskap. Det vil seie stort sett for økonomi og velferd.

Same året Apenes meinte løvene geispa, altså i 1989, gav statsvitarane Johan P. Olsen og James G. March ut boka Rediscovering Institutions, med eit heller idealisert bilete av noko som liknar på ei førliberal politikkforståing. Andre forfattarar har kalla det republikanisme, kommunitarisme eller jamvel patriotisme. Nyinstitusjonalistar som March og Olsen sa ikkje at «makta hadde flytta seg vekk frå politikken», slik Apenes gjorde, men at det var politikken sjølv som paradoksalt nok hadde forlate politikken. March og Olsen ville ha politikken inn i politikken att. Det ville innebere å gje han eit eksistensielt innhald att, der eit nøkkelord var identitet og ikkje berre verdiar. Slik var den førliberale forståinga, men ironisk nok var March og Olsen som statsvitarar metodologisk stengde inne i den same rasjonalismen som hadde skapt problemet, den liberale rasjonelle vitskapen. Hobbes hevda at statsvitskapen – hans eiga oppfinning, meinte han – kunne gjere slutt på all usemje i politikk og moraldebatt. Sidan har samfunnsvitarar av alle slag arbeidd for i det minste å marginalisere politikken. Med andre ord, erstatte han med vitskapleg kunnskap, den einaste forma for kunnskap vi godtek i dag. Det har vore ein lang kamp, og han er vel enno ikkje ført til endes. I Noreg har vi jamvel vore seint ute. Her vann ikkje liberalismen fullt gjennomslag før den brundtlandske «fridomsrevolusjonen» i 1980-åra. Men jamvel her hos oss merkar vi atterslaget. Professorane fortel at vitskapen – kunnskapen! – er truga. Men vi kan vere rimeleg visse på at det ikkje er difor løvene geispar.