Det samiske

Torstein Storaas

Brikker fall på plass ved lesnad av det velskrivne essayet til Morten Strøksnes om det norske og det samiske. Eg har leia og delteke i fleire prosjekt for å få ned elgpåkøyrslar på veg og bane. Viltpåkøyrslar er eit stort internasjonalt problem for bilistar, jernbane og vilt, og mange tiltak er prøvde ut for å skremma bort vilt frå samferdsleårer. Røynsler frå mange land viser at vilt lærer at ufarlege skremmeåtgjerder, som dei registrerer med hørsel, syn og lukt, er ufarlege. Når ville dyr kan læra det, vart eg forundra over at tamrein ikkje kan venja seg til vindturbinar. Det verka merkeleg at 44 prosent av vinterbeitet til tamreinen på Fosen er tapt for alltid, at ikkje reinen vil gå til lav eller utkøyrt fôr ved vindturbinane dersom det er lite fôr andre stader.

Min fyrste tanke var at det bør setjast opp vindturbinar ved innmarka til bønder, i hagane til byfolk og langs Nordlandsbanen der tamrein ikkje bør vera. Men so kom tvilen, ville ikkje tamrein læra like godt som anna hjortevilt at det ufarlege er ufarleg?

Morten Strøksnes gav meg eit svært sannsynleg svar på gåta. Tamreinekspertane som domstolen støtta seg på, har truleg uttalt seg ideologisk utan dekkande data. Ein uavhengig fagkommisjon burde gå gjennom all internasjonal kunnskap om skremming og styring av vilt, all kunnskap om korleis industrianlegg påverkar tamrein og, ikkje minst, alle data som ekspertane bygde på.

I viltforvaltinga har me mange døme på vusseleffekten, oppkalla etter ei forteljing skriven av A.A. Milne i 1926. Ole Brumm og Nasse Nøff fylgde eit spor i snøen, det vart fleire og fleire spor – og dei vart sikrare og sikrare på at dei var på sporet etter ein vussel, kva det no måtte vera. Til slutt kom Christoffer Robin og fortalde at dei fylgde sine eigne spor rundt eit tre. Ut frå kunnskap om ville klauvdyrarter verkar den manglande læreevna til tamrein å vera ein vussel.

Torstein Storaas er professor emeritus ved Høgskolen i Innlandet.