Bendelorm eller innovasjon?
Kva ville Gerhardsen sagt, spør Tore Thorsen.
Foto Bjørn Sigurdsøn / NTB
Ønskjer du å delta i debatten? Då kan du sende innlegget ditt til ordskifte@dagogtid.no
Velferd
«Det har vært god butikk å stelle eldre og syke og ta seg av barn på statens regning», skriv Mari Skurdal i Klassekampen. Ho viser til at fleire av dei som drar ut offentlege pengar på drift av eldreomsorg og barnehagar, står på lista over Noregs 400 rikaste.
Jan Erik Grindheim, som håpar at fortenesta til kommersielle aktørar i omsorgssektoren ikkje må bli for høg (Dag og Tid 22. september), ser med andre ord ikkje ut til å få ynsket sitt oppfylt. Det tyder heller ikkje dei milliardane på som hamnar i Sveits av skattetekniske grunnar, dei som mellom anna stammar frå kjøp og sal av barnehageeigedommar.
Det går an å tena pengar på det meste, berre ein er kreativ nok. Offentlege tenester blir sette ut til private når det gjeld til dømes asfaltlegging, husbygging og søppeltømming. Men det er også blitt lov for kommersielle aktørar å tena pengar på sårbare menneske – på barn, alderdom og sjukdom. Det er på det sistnemnde området at inntektsmarginane ser ut til å vera størst.
I mitt gamle hovud går det ei anstendigheitsgrense her, og eg reknar meg på ingen måte for meir moralsk høgverdig enn andre folk. Den dagen eg måtte hamna på alders- eller sjukeheim (det treng ikkje bli så svært lenge til), vil eg at dei tilsette som steller meg, skal ha gode arbeidsvilkår og skikkeleg lønn for arbeidet sitt. Men eg ville kjenna det nedverdigande dersom utanforståande private interesser såg på meg som ein forretningsidé som det gjekk an å tena pengar på.
Dei offentlege velferdsordningane var meinte som eit spleiselag, ei trygd for alle som før eller seinare i livet treng hjelp. Dette var det skattepengane skulle gå til. Det var neppe i tankane til dei som i det førre hundreåret bygde velferdsstaten med knappe midlar, at utanforståande, private forretningsinteresser skulle kunna forsyna seg av kaka. Men slik er det altså, med politisk velsigning. Så kan ein kalla det det ein vil: innovasjon og «nye løsninger» eller bendelormøkonomi og velferdsprofitt. Ei utholing av den pengepotten som var meint til felles velferd, er det i alle fall.
«Hva ville Gerhardsen gjort?» spurde Mímir Kristjánsson. Kva ville Gerhardsen sagt?
Tore Thorsen er pensjonist.
Er du abonnent? Logg på her for å lese vidare.
Digital tilgang til DAG OG TID – heilt utan binding
Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.
Ønskjer du å delta i debatten? Då kan du sende innlegget ditt til ordskifte@dagogtid.no
Velferd
«Det har vært god butikk å stelle eldre og syke og ta seg av barn på statens regning», skriv Mari Skurdal i Klassekampen. Ho viser til at fleire av dei som drar ut offentlege pengar på drift av eldreomsorg og barnehagar, står på lista over Noregs 400 rikaste.
Jan Erik Grindheim, som håpar at fortenesta til kommersielle aktørar i omsorgssektoren ikkje må bli for høg (Dag og Tid 22. september), ser med andre ord ikkje ut til å få ynsket sitt oppfylt. Det tyder heller ikkje dei milliardane på som hamnar i Sveits av skattetekniske grunnar, dei som mellom anna stammar frå kjøp og sal av barnehageeigedommar.
Det går an å tena pengar på det meste, berre ein er kreativ nok. Offentlege tenester blir sette ut til private når det gjeld til dømes asfaltlegging, husbygging og søppeltømming. Men det er også blitt lov for kommersielle aktørar å tena pengar på sårbare menneske – på barn, alderdom og sjukdom. Det er på det sistnemnde området at inntektsmarginane ser ut til å vera størst.
I mitt gamle hovud går det ei anstendigheitsgrense her, og eg reknar meg på ingen måte for meir moralsk høgverdig enn andre folk. Den dagen eg måtte hamna på alders- eller sjukeheim (det treng ikkje bli så svært lenge til), vil eg at dei tilsette som steller meg, skal ha gode arbeidsvilkår og skikkeleg lønn for arbeidet sitt. Men eg ville kjenna det nedverdigande dersom utanforståande private interesser såg på meg som ein forretningsidé som det gjekk an å tena pengar på.
Dei offentlege velferdsordningane var meinte som eit spleiselag, ei trygd for alle som før eller seinare i livet treng hjelp. Dette var det skattepengane skulle gå til. Det var neppe i tankane til dei som i det førre hundreåret bygde velferdsstaten med knappe midlar, at utanforståande, private forretningsinteresser skulle kunna forsyna seg av kaka. Men slik er det altså, med politisk velsigning. Så kan ein kalla det det ein vil: innovasjon og «nye løsninger» eller bendelormøkonomi og velferdsprofitt. Ei utholing av den pengepotten som var meint til felles velferd, er det i alle fall.
«Hva ville Gerhardsen gjort?» spurde Mímir Kristjánsson. Kva ville Gerhardsen sagt?
Tore Thorsen er pensjonist.
Fleire artiklar
Christian Treutmann-orgelet frå 1737 i stiftskyrkja St. Georg i Grauhof.
Foto via Wikimedia Commons
Monumental pedal
Masaaki Suzukis frasering gjev rom for smertelege dissonansar.
Trålar utanfor Måløy sentrum.
Foto: Gorm Kallestad / NTB
Barents blues, også et flytende samfunn
Min tiårige til-og-fra-periode i den tøffe trålbobla har preget meg nokså sterkt.
Ludmila Shabelnyk syner bilete av sonen Ivan i landsbyen Kapitolivka ved Izium i Ukraina, 25. september 2022. Russiske okkupasjonsstyrkar mishandla Ivan grovt før dei drap han. Landsbyen vart seinare gjenerobra av ukrainske styrkar.
Foto: Evgeniy Maloletka / AP / NTB
Overgrep som skakar folkeretten
Okkupasjonsmakta Russland viser ingen respekt for konvensjonen som skal verne sivile i krig.
Det oppstår misvisande biletet av at covid-19 forårsakar Alzheimer, meiner Preben Aavitsland ve FHI.
Foto: Erik Johansen / NTB
Meir om seinfølgjer
Den årlege rapporten FHI har publisert, syner at dødeligheita blant personar under 40 år har vore nokså stabil sidan 2015.
Salman Rushdie har skrive 15 romanar. Den siste boka handlar om knivåtaket på han i 2022.
Foto: Rachel Eliza Griffiths
Ein takk til livet
Salman Rushdie nyttar språket som terapi.
Papiravisa