Dikt

Reidar Storaas

Sytten år må ein visst vera når ein vaknar i Olav Nygards univers. Erlend Skjetne fortel (Dag og Tid nr. 6) om opplevingar der ein kan kjenna seg att.

Erlend Skjetne ynskte seg ei Nygard-bok av mor si til jul. Han venta seg ei fyldig bok, Dikt i utval, og fekk ei lita lefse, Ved vebande. Skal tru det var Gyldendals Minneutgåve frå 1934 med ei sprettande sol på omslaget Erlend Skjetne førte på ynskjelista si? Denne stod i alle fall i poesihylla hjå bokhandlar Ullestad på Voss i 1948, då ein annan syttenåring henta ho ut or reolen og tjuvlas.

I Fyriord tala kjende røyster, slike ein laut lita på. Ho Hulda formgav introduksjonen og siterte eit brev til Nygard frå sjølvaste Arne Garborg: «eit herlegt lite arbeid», eit «meisterverk». Var det verkeleg så store saker eg hadde i mi hand?

Ei ubunden, uspretta bok gav ikkje lett frå seg sine skattar, endå ein opna så godt det let seg gjera og glytte mellom sidene. «Eg ligg her seglbudd» stod attarst i den niande «boka» i boka og kunne lesast i heilo. Det kunne også «Timann skrid undan». Uråd å koma utanom; boka laut bli mi, jamvel om ho kosta 3.20. Prisen står med blyant på fyrste blad. Heimkomen på hybelen gjekk det fort opp for meg at eg hadde fått ein ven for livet.

Olav Nygard laut streva lenge før han lukkast med utgjeving, og då bøkene endeleg kom, var det med fattigsleg utstyr. Den lagnaden var han ikkje åleine om. Poesibøker fekk sjeldan marknadshjelp av «rosur og såvore». Bileta, om berre ei enkel teikning, måtte gjennom en kjemisk prosess. Det kravst klisjé, og forlaga reddast slike ekstrautgifter. Endeleg vart også Olav Nygard påkosta ein vignett. Den står på omslagssida til hundreårsjubilanten Ved vebande, utgjeven av Det norske samlaget.

Forlaga var slaurne med å namngje illustratørane både den gongen og seinare. Den nemnde Minneutgåva 1934 har på omslaget eit fargerikt og fengjande motiv, men ikkje er biletet signert på synleg vis, og ikkje er kunstnaren nemnd i kolofon eller annan stad. Det var fyrst med Conrad Clausens utgjeving av den ørvesle grøne Nygard-boka Mitt rike på Brage forlag me fekk vita det. Rette namn var Carsten Lien, ein fin og mykje nytta bokkunstnar i 30–40-åra.

Vignetten på Ved vebande, der ein kappekledd St. Georg støyrer spjutet i drakens gap, er merkt med eit lite «MB». Dei færraste vil vita at kunstnaren er Mons Breidvik (1881–1950). Sogningen som i unge år slo seg ned i Hardanger og sleit seg gjennom som teiknar, grafikar og målar, viste stor sans for bokkunst og formgjeving. Mons var ein heilhuga norskdomsmann, han fann seg til rette just i den flokken av vestmenn som slo ring om Olav Nygard. Dei sette minnestein, gav ut veneblad, skipa stemner og bar fram namnet så diktaren ikkje skulle gløymast i dei kritiske åra etter at ljåmannen hadde vore ute med sin dølne ljå.