JavaScript is disabled in your web browser or browser is too old to support JavaScript. Today almost all web pages contain JavaScript, a scripting programming language that runs on visitor's web browser. It makes web pages functional for specific purposes and if disabled for some reason, the content or the functionality of the web page can be limited or unavailable.

Takk for at du vil dele artikkelen

Den du deler artikkelen med, kan lese og eventuelt lytte til heile artikkelen.
Det gjer vi for at fleire skal oppdage DAG OG TID.

Namnet ditt vert synleg for alle du deler artikkelen med.

Musikk

Symfonisk

Halgeir Schiager får fram klangrikdomen i tysk romantisk orgelmusikk.

Kvar veke les vi inn utvalde artiklar, som abonnentane våre kan lytte til.
Lytt til artikkelen
Spelepulten til Hermann Eule-orgelet i Sofienberg kyrkje i Oslo.

Spelepulten til Hermann Eule-orgelet i Sofienberg kyrkje i Oslo.

Foto: Anna-Julia Granberg

Spelepulten til Hermann Eule-orgelet i Sofienberg kyrkje i Oslo.

Spelepulten til Hermann Eule-orgelet i Sofienberg kyrkje i Oslo.

Foto: Anna-Julia Granberg

2925
20210416
2925
20210416

CD

Friedrich Kühmstedt, Jan Albert van Eyken, Julius
Reubke:

Orgelmusikk

Halgeir Schiager, orgel. Lawo 2020

Eg lyt vedgå at eg lenge hadde eit problem med romantisk orgelmusikk, på same vis som eg sleit med å lika romantiske fugar. Det var noko med den reine, sterke og vedvarande orgelklangen som høyrde heime i barokken. Det same galt fugar, som i sitt vesen er logiske og regelbaserte. Romantiske fugar, der dei harmoniske reglane eg var vand med, blei brotne for å gjera dei meir fargerike og uttrykkssterke, kjendest ikkje naturlege.

Heldigvis har eg med åra utvida forståingshorisonten min og kan setja pris på eit album som dette, der Halgeir Schiager spelar tysk symfonisk orgelmusikk skriven mellom 1854 og 1857. Til det har han valt eit høvande instrument: det nye Hermann Eule-orgelet i Sofienberg kyrkje i Oslo, som er inspirert nettopp av tysk orgelbygging på 1800-talet.

Crescendo

Kva ligg så i omgrepet «symfonisk orgelmusikk»? Me høyrer det alt i opningssporet Fantasie (ein Concertstück), op. 47, av Friedrich Kühmstedt (1809–1858). Fantasien byrjar med ein veldig crescendo der musikken gradvis byggjer seg opp frå eit spedt piano til eit kraftig forte. I tillegg endrar registreringa (orgelregistra) seg frå takt til takt, noko som fører til meir klangleg plastisitet enn på barokkorgel. Her er det det «symfoniske» kjem inn: Både når det gjeld dynamiske overgangar og i klangpaletten etterliknar orgelet symfoniorkesteret. Denne tendensen auka i orgelbygginga utover på 1800-talet.

Sidan orgelet var kyrkja sitt instrument, gjekk ikkje utviklinga framover utan motstand, noko Schiager gjer godt greie for i omslagsteksten til albumet. Kom ikkje slikt klangleg «effektmakeri» i konflikt med den ubøyelege orgelklangen som uttrykk for den evige kyrkja? Det hevda til dømes musikkteoretikaren som Schiager referer til, Adolf Bernhard Marx. I 1847 skreiv han at orgelet fyrst og fremst målbar ideala til kyrkja: «Det var i sin uforanderlighet et dogmatisk instrument uten evne til å uttrykke subjektive følelser og gjennom sin egenart best egnet til polyfon musikk med et begrenset dynamisk spillerom.»

Resonans

Marx uttrykkjer her noko eg lenge sjølv tykte, for orgelet har unekteleg noko «objektivt» ved seg. Men det tyder ikkje at me ikkje kan leva oss inn i orgelmusikken, at han kan skapa ein resonans i oss som kjennest subjektiv.

Dette greier Schiager å få fram i det siste verket på plata: Julius Reubkes (1834–1858) Orgelsonate «Der 94. Psalm». Det mektige og mørke ved stykket verkar endå sterkare om me har den nemnde bibelske salmen for handa. Han byrjar slik: «Herre, du er ein Gud som tek hemn. Stig fram i stråleglans, hemnens Gud!/ Reis deg, du som dømmer jorda, lat dei hovmodige få det dei fortener!»

Sjur Haga Bringeland

Sjur Haga Bringeland er musikar, musikkvitar og fast musikk­meldar i Dag og Tid.

Digital tilgang til DAG OG TID – heilt utan binding

Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.


Eller kjøp eit anna abonnement

CD

Friedrich Kühmstedt, Jan Albert van Eyken, Julius
Reubke:

Orgelmusikk

Halgeir Schiager, orgel. Lawo 2020

Eg lyt vedgå at eg lenge hadde eit problem med romantisk orgelmusikk, på same vis som eg sleit med å lika romantiske fugar. Det var noko med den reine, sterke og vedvarande orgelklangen som høyrde heime i barokken. Det same galt fugar, som i sitt vesen er logiske og regelbaserte. Romantiske fugar, der dei harmoniske reglane eg var vand med, blei brotne for å gjera dei meir fargerike og uttrykkssterke, kjendest ikkje naturlege.

Heldigvis har eg med åra utvida forståingshorisonten min og kan setja pris på eit album som dette, der Halgeir Schiager spelar tysk symfonisk orgelmusikk skriven mellom 1854 og 1857. Til det har han valt eit høvande instrument: det nye Hermann Eule-orgelet i Sofienberg kyrkje i Oslo, som er inspirert nettopp av tysk orgelbygging på 1800-talet.

Crescendo

Kva ligg så i omgrepet «symfonisk orgelmusikk»? Me høyrer det alt i opningssporet Fantasie (ein Concertstück), op. 47, av Friedrich Kühmstedt (1809–1858). Fantasien byrjar med ein veldig crescendo der musikken gradvis byggjer seg opp frå eit spedt piano til eit kraftig forte. I tillegg endrar registreringa (orgelregistra) seg frå takt til takt, noko som fører til meir klangleg plastisitet enn på barokkorgel. Her er det det «symfoniske» kjem inn: Både når det gjeld dynamiske overgangar og i klangpaletten etterliknar orgelet symfoniorkesteret. Denne tendensen auka i orgelbygginga utover på 1800-talet.

Sidan orgelet var kyrkja sitt instrument, gjekk ikkje utviklinga framover utan motstand, noko Schiager gjer godt greie for i omslagsteksten til albumet. Kom ikkje slikt klangleg «effektmakeri» i konflikt med den ubøyelege orgelklangen som uttrykk for den evige kyrkja? Det hevda til dømes musikkteoretikaren som Schiager referer til, Adolf Bernhard Marx. I 1847 skreiv han at orgelet fyrst og fremst målbar ideala til kyrkja: «Det var i sin uforanderlighet et dogmatisk instrument uten evne til å uttrykke subjektive følelser og gjennom sin egenart best egnet til polyfon musikk med et begrenset dynamisk spillerom.»

Resonans

Marx uttrykkjer her noko eg lenge sjølv tykte, for orgelet har unekteleg noko «objektivt» ved seg. Men det tyder ikkje at me ikkje kan leva oss inn i orgelmusikken, at han kan skapa ein resonans i oss som kjennest subjektiv.

Dette greier Schiager å få fram i det siste verket på plata: Julius Reubkes (1834–1858) Orgelsonate «Der 94. Psalm». Det mektige og mørke ved stykket verkar endå sterkare om me har den nemnde bibelske salmen for handa. Han byrjar slik: «Herre, du er ein Gud som tek hemn. Stig fram i stråleglans, hemnens Gud!/ Reis deg, du som dømmer jorda, lat dei hovmodige få det dei fortener!»

Sjur Haga Bringeland

Sjur Haga Bringeland er musikar, musikkvitar og fast musikk­meldar i Dag og Tid.

Emneknaggar

Fleire artiklar

Etter valet i 2016 blei det vanleg å seie at Trump vann fordi folk hadde oversett kjenslene til den kvite arbeiderklassa. Er biletet eit anna i denne omgangen?

Etter valet i 2016 blei det vanleg å seie at Trump vann fordi folk hadde oversett kjenslene til den kvite arbeiderklassa. Er biletet eit anna i denne omgangen?

Foto: Dustin Chambers / Reuters / NTB

UtanriksSamfunn

Overkorrigeringa

NEW YORK: Mark Lilla fekk enorm merksemd for sin diagnose av presidentvalet i USA i 2016. Eg oppsøker han for å få oppdaterte psykologiseringar av den amerikanske folkesjela anno 2024.

Ida Lødemel Tvedt
Etter valet i 2016 blei det vanleg å seie at Trump vann fordi folk hadde oversett kjenslene til den kvite arbeiderklassa. Er biletet eit anna i denne omgangen?

Etter valet i 2016 blei det vanleg å seie at Trump vann fordi folk hadde oversett kjenslene til den kvite arbeiderklassa. Er biletet eit anna i denne omgangen?

Foto: Dustin Chambers / Reuters / NTB

UtanriksSamfunn

Overkorrigeringa

NEW YORK: Mark Lilla fekk enorm merksemd for sin diagnose av presidentvalet i USA i 2016. Eg oppsøker han for å få oppdaterte psykologiseringar av den amerikanske folkesjela anno 2024.

Ida Lødemel Tvedt
Med jamne mellomrom legg Riksrevisjonen, her representert ved riksrevisor Karl Eirik Schjøtt-Pedersen, fram undersøkingar med nokså hard kritikk av korleis vedteken politikk vert gjennomført av forvaltinga.

Med jamne mellomrom legg Riksrevisjonen, her representert ved riksrevisor Karl Eirik Schjøtt-Pedersen, fram undersøkingar med nokså hard kritikk av korleis vedteken politikk vert gjennomført av forvaltinga.

Foto: Ole Berg-Rusten / NTB

Samfunn
Eva Aalberg Undheim

Eit spørsmål om kontroll

I rapport etter rapport kritiserer Riksrevisjonen statlege institusjonar for feil og manglar. Men kva kjem det eigentleg ut av kritikken?

Odd Nordstoga slo gjennom som soloartist i 2004. No har han skrive sjølvbiografi.

Odd Nordstoga slo gjennom som soloartist i 2004. No har han skrive sjølvbiografi.

Foto: Samlaget

BokMeldingar
ArildBye

Ein av oss

Odd Nordstoga skriv tankefullt om livet, ut frå rolla som folkekjær artist.

Stian Jenssen (t.v.) var alt på plass i Nato då Jens Stoltenberg tok til i jobben som generalsekretær i 2014. Dei neste ti åra skulle dei arbeide tett i lag. Her er dei fotograferte i Kongressen i Washington i januar i år.

Stian Jenssen (t.v.) var alt på plass i Nato då Jens Stoltenberg tok til i jobben som generalsekretær i 2014. Dei neste ti åra skulle dei arbeide tett i lag. Her er dei fotograferte i Kongressen i Washington i januar i år.

Foto: Mandel Ngan / AFP / NTB

IntervjuSamfunn
Christiane Jordheim Larsen

Nato-toppen som sa det han tenkte

Stian Jenssen fekk kritikk då han som stabssjef i Nato skisserte ei fredsløysing der Ukraina gjev opp territorium i byte mot Nato-medlemskap. – På eit tidspunkt må ein ta innover seg situasjonen på bakken, seier han.

Feature

Greske byggjeklossar

Eg dreg til Kreta og lærer om skilnaden på tyske og britiske turistar.

May Linn Clement
Feature

Greske byggjeklossar

Eg dreg til Kreta og lærer om skilnaden på tyske og britiske turistar.

May Linn Clement

les DAG OG TID.
Vil du òg prøve?

Her kan du prøve vekeavisa DAG OG TID gratis i tre veker.
Prøveperioden stoppar av seg sjølv.

Komplett

Papiravisa
Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Digital

Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Komplett

Papiravisa
Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Digital

Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis