CD

Byrd, Gibbons, Wesley, Alton, Purcell, Händel, Parry, Elgar m.fl.:

An English Coronation 1902–1953

Gabrieli Consort & Players; dir.: Paul McCreesh.
Signum 2019

Over tusen musikarar medverkar på Gabrieli Consort & Players’ nye plate, An English Coronation 1902–1953. Her rekonstruerer dirigenten Paul McCreesh den musikalsk-liturgiske gangen i dei fire britiske kroningsseremoniane på 1900-talet: for Edvard VII i 1902, for Georg V i 1911, for Georg VI i 1937 og sist for Elizabeth II i 1953.

Dei to siste seremoniane blei kringkasta på BBC, i 1937 på radio og i 1953 på fjernsyn. Men dei to fyrste er så grannsamt dokumenterte gjennom førebuingane og augevitneskildringar av dei 8000 frammøtte i Westminster Abbey i London at det ikkje er vanskeleg å attskapa framgangsmåte og repertoar.

Gamalt og nytt

Paul McCreesh, som i mars i år stod for avslutningskonserten under Oslo Internasjonale Kyrkjemusikkfestival, er kjend for rekonstruksjonane sine av storfelte, historisk spesifikke framføringar – med tidlegmusikkensemblet Gabrieli Consort & Players gav han i 1998 ut Missa Salisburgensis med musikk av Biber, i 2001 A Venetian Christmas og i 2012 A New Venetian Coronation 1595.

Det nye albumet er ikkje mindre interessant, for – ulikt dei andre innspelingane – syner det korleis det historiske medvitet på 1900-talet fekk monarkane til både å tinga nye komposisjonar og å framføra mest 400 år gamle verk som heidra den engelske musikktradisjonen. Som Matthias Range skriv i boka Music and Ceremonial at British Coronations frå 2012, som McCreesh har late seg inspirera av, markerte dei «the marriage of tradition and innovation».

Dobbel botn

Hadde McCreesh halde seg slavisk etter gangen i seremoniane, ville det fylt fire CD-ar. Men sidan han fokuserer på det musikalske og berre inkluderer dei viktigaste tekstlesingane, får alt plass på eit dobbeltalbum. Lat oss ta føre oss nokre høgdepunkt:

Seremonien opnar med Coronation March, som Edward Elgar (1857–1934) skreiv til Georg Vs kroning i 1911, nærare bestemt til prosesjonen der dei britiske kronjuvelane blei borne inn i kyrkja. Dette er eit utsøkt stykke musikk, mest symfonisk i omfang og dyktig instrumentert. Opninga, som ulikt marsjar flest er halden i tredelt takt, har ein dobbel botn av tristesse og triumf: sorg over den gamle monarkens død og glede over innsetjinga av den nye. Kronjuveldelen av seremonien blir avslutta med Elgars mest kjende stykke, den fyrste marsjen i samlinga Pomp and Circumstance Marches (1901), som me kjenner som fast allsongstykke under Last Night of the Proms.

Tilpassa kyrkjerommet

Til monarkens inntogsmarsj lèt Hubert Parrys (1848–1918) I was glad, laga til Edvard VIIs kroning i 1902. Musikalsk byggjer verket både på den stolte polyfone, engelske tradisjonen frå renessansen og på Mendelssohns sobre romantiske uttrykk, slik den germanofile dronning Viktoria sette stor pris på. Parry syner her teft for det dramatiske, for stykket er tilpassa Westminster Abbeys arkitektur, med prosesjonar og plassering av musikarar på balkongane, noko som har lang tradisjon i kroningskyrkjene i Europa.

Men lengst tradisjon har komposisjonen som akkompagnerer sjølve salvinga: Georg Friedrich Händels (1685–1759) hymne «Zadok the Priest» frå Coronation Anthems, som han skreiv til Georg IIs kroning i 1727. Den har blitt spelt ved kvar einaste britiske kroningsseremoni sidan. I motsetnad til mange av dei andre stykka på plata freistar ikkje Paul McCreesh her å imitera den seinromantiske spelestilen frå byrjinga 1900-talet, og sjølv om han nyttar eit stort romantisk orgel, kling det friskt og lett som ekte barokkmusikk. Den instrumentale opninga, der milde strykarar varsamt byggjer opp dynamikken mot den veldige korinnsatsen, kunne ikkje vore betre.

Sjur Haga Bringeland

Sjur Haga Bringeland er musikar og fast musikkmeldar i Dag og Tid.