CD

Benjamin Britten:

The Young Person’s Guide to the Orchestra

City of Birmingham Symphony Orchestra; dir.: Simon Rattle. EMI 1982/1996

Stundom når ein for fyrste gong set ein ny CD i spelaren, merkar ein straks at dette er kvalitet: Lyden på opptaket er topp, orkesterklangen læt som éin kropp, og det gneistrar mellom dirigent og ensemble.

Slik var det då eg for mange år sidan kjøpte albumet der engelske Simon Rattle dirigerer orkesterverk av Benjamin Britten med City of Birmingham Symphony Orchestra. Rattle får til ei fin blanding av sprø og elastisk klang, samstundes som denne genuint britiske musikken blir tilført den lette og talande artikulasjonen eg innbiller meg at berre britiske dirigentar får til.

Filmmusikk

Albumet (som er kome i fleire opplag) gjev oss ei fin oversikt over Brittens orkesterproduksjon, med alt frå kanadisk karneval, amerikansk ouverture og engelske folketonearrangement til sym­fonisk døds-
messe. Opningsstykket, som opphavleg var filmmusikk, har gjeve albumet namn: The Young Person’s Guide to the Orchestra, op. 34.

Konsertversjonen av filmusikken heitte eigentleg «Variations and Fugue on a Theme of Purcell», noko komponisten sidan endra av di det klang for intellektuelt. Men variasjonar og fuge over eit tema av Henry Purcell (1659–1695) er det, nærare bestemt over «Rondeau»-satsen frå Purcells skodespelmusikk til Abdelazer (1676). Temaet, som fyrst blir presentert av heile symfoniorkesteret, er så fleskete instrumentert at feittet formeleg dryp av det.

Skrott

Om me held fast på slaktarmetaforen, kan me sjå føre oss temapresentasjonen som ein heil skrott. Britten parterer denne i tretten delar som kvar for seg får fram det karakteristiske ved dei ulike instrumentgruppene. Treblåsvariasjonane byrjar med kvikke, vimsande fløyter, før oboane overtek med karakteristisk songleg kvalitet. Klarinetten får ein elegant, valseaktig variasjon, medan fagottane vidarefører melodien med dramatisk punktert rytme. Strykarvariasjonane går òg frå topp til botn i registeret: Ein feiande fiolinmelodi Britten har merkt med «Alla polacca» (Tsjajkovskij kunne ikkje gjort det meir elegant), som via bratsjar og celloar endar i eit resitativ-aktig kontrabassparti (innleiinga til sistestasen i Beethovens «korsymfoni» sviv her i brakgrunnen). Fugen kjem som ein konklusjon på det heile. Der instrumenta før blei presenterte tråd for tråd, er dei her vovne saman til det store teppet som utgjer orkesterfugen. I dette kompliserte mønsteret kjenner me gradvis att det karakteristiske Purcell-temaet frå innleiinga.

Brittens verk blei til i 1945, 250 år etter at Purcell døydde. At Britten og Purcell er dei to største britiske komponistane gjennom tidene, er ingen kontroversiell påstand – i The Young Person’s Guide to the Orchestra kjem dei på fascinerande vis saman.

Sjur Haga Bringeland

Sjur Haga Bringeland er musikar, musikkvitar og fast musikkmeldar i Dag og Tid.