Operettens far
Jacques Offenbachs ouverturar har abrupte overgangar og parti som blir hengande i lufta, noko det er god grunn til.
CD
Jacques
Offenbach:
Folies symphoniques, Ouvertures
Brandenburgisches Staatsorchester Frankfurt; dir.: Howard Griffiths. CPO 2019
Han blir gjerne kalla operettens far, den tysk-franske komponisten Jacques Offenbach, som har 200-årsjubileum i år. På Brandenburgisches Staatsorchester Frankfurts nye album får me ouverturane (instrumentalforspela) til tolv av operettane hans. Der er nok å velja mellom, for Offenbach skreiv kring hundre av desse stutte, komiske operaane.
Det fyrste eg beit meg merke i då eg kikka på baksida av CD-en, var spor seks, som heiter Ba-Ta-Clan. Dette namnet hadde eg då høyrt gjete før? Jau, det var denne Offenbach-operetten som gav namn til konsertetablissementet Bataclan i Paris, det som blei råka av IS-terror i 2015.
Tullekinesisk
Bataclan i Paris er bygd i orientaliserande stil, nærare bestemt den me kallar chinoiserie, som på meir eller mindre fantastisk vis etterliknar det kinesiske. Huset stod ferdig i 1865, ti år etter at det vesle Théâtre des Bouffes-Parisiens lanserte Offenbachs gjennombrotsstykke Ba-Ta-Clan, som komponisten og librettisten Ludovic Halévy omtala som ein chinoiserie musicale. I denne einaktaren blir me tekne med til det fiktive kinesiske riket Veslekina, der keisaren er nervøs. Keisaren er nemleg i røynda ikkje kinesar, men ein innvandra parisar, og for å løyna at han ikkje eingong rår over embetsspråket kinesisk, finn han opp eit tullespråk som høyrest ut som kinesisk.
Eg har diverre korkje sett eller høyrt denne operetten, der handlinga verkar temmeleg absurd. Og eg skulle svært gjerne visst korleis komponisten i høgdepunktet mot slutten av stykket greier å fletta inn Luther-salmen «Vår Gud han er så fast ei borg». Uansett: Ba-Ta-Clan-forspelet, som med buldrande stortrommer og kvinande triangel- og pikkolofløyter i grunnen læt meir tyrkisk enn kinesisk, er berre éin av dei tolv ouverturane på albumet. Korleis skal me karakterisera Offenbachs ouverturestil generelt?
Potpurriouverturar
Det typiske ved ouverturane er måten Offenbach her føregrip musikalske tema og melodiar som kjem seinare i operetten; «potpurriouverturar», kallar me slike. Teknikken gjer at mange av spora på plata kling litt kortpusta, med plutselege overgangar mellom delane og parti som blir hengjande i lufta. Me kan ikkje lasta komponisten for dette, for forspela er verkeleg forspel og ikkje sjølvstendige konsertstykke. Musikken er festleg og minner somme gonger om filmmusikk – til dømes kunne strykarpartiet midt i Ba-Ta-Clan-ouverturen vore frå ein westernfilm.
Lyriske parti finst sjølvsagt òg, noko som syner Offenbachs melodiske nerve. Eg tenkjer her særleg på partiet med fløytesolo i ouverturen til Madame Favart, som på rokokkoaktig maner minner oss om handlinga i dramaet frå 1700-talets Paris.
Og Brandenburgisches Staatsorchester Frankfurts framføring? Den britiske dirigenten Howard Griffiths får det verkeleg til å svinga. Offenbach likar store dynamiske kontrastar, med svulmande crescendi frå pianissimo (svakt) til fortissimo (sterkt) på kort tid. Både desse og dei mange abrupte tempoovergangane sit godt.
Sjur Haga Bringeland
Sjur Haga Bringeland er musikar og fast musikkmeldar i Dag og Tid.
Er du abonnent? Logg på her for å lese vidare.
Digital tilgang til DAG OG TID – heilt utan binding
Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.
CD
Jacques
Offenbach:
Folies symphoniques, Ouvertures
Brandenburgisches Staatsorchester Frankfurt; dir.: Howard Griffiths. CPO 2019
Han blir gjerne kalla operettens far, den tysk-franske komponisten Jacques Offenbach, som har 200-årsjubileum i år. På Brandenburgisches Staatsorchester Frankfurts nye album får me ouverturane (instrumentalforspela) til tolv av operettane hans. Der er nok å velja mellom, for Offenbach skreiv kring hundre av desse stutte, komiske operaane.
Det fyrste eg beit meg merke i då eg kikka på baksida av CD-en, var spor seks, som heiter Ba-Ta-Clan. Dette namnet hadde eg då høyrt gjete før? Jau, det var denne Offenbach-operetten som gav namn til konsertetablissementet Bataclan i Paris, det som blei råka av IS-terror i 2015.
Tullekinesisk
Bataclan i Paris er bygd i orientaliserande stil, nærare bestemt den me kallar chinoiserie, som på meir eller mindre fantastisk vis etterliknar det kinesiske. Huset stod ferdig i 1865, ti år etter at det vesle Théâtre des Bouffes-Parisiens lanserte Offenbachs gjennombrotsstykke Ba-Ta-Clan, som komponisten og librettisten Ludovic Halévy omtala som ein chinoiserie musicale. I denne einaktaren blir me tekne med til det fiktive kinesiske riket Veslekina, der keisaren er nervøs. Keisaren er nemleg i røynda ikkje kinesar, men ein innvandra parisar, og for å løyna at han ikkje eingong rår over embetsspråket kinesisk, finn han opp eit tullespråk som høyrest ut som kinesisk.
Eg har diverre korkje sett eller høyrt denne operetten, der handlinga verkar temmeleg absurd. Og eg skulle svært gjerne visst korleis komponisten i høgdepunktet mot slutten av stykket greier å fletta inn Luther-salmen «Vår Gud han er så fast ei borg». Uansett: Ba-Ta-Clan-forspelet, som med buldrande stortrommer og kvinande triangel- og pikkolofløyter i grunnen læt meir tyrkisk enn kinesisk, er berre éin av dei tolv ouverturane på albumet. Korleis skal me karakterisera Offenbachs ouverturestil generelt?
Potpurriouverturar
Det typiske ved ouverturane er måten Offenbach her føregrip musikalske tema og melodiar som kjem seinare i operetten; «potpurriouverturar», kallar me slike. Teknikken gjer at mange av spora på plata kling litt kortpusta, med plutselege overgangar mellom delane og parti som blir hengjande i lufta. Me kan ikkje lasta komponisten for dette, for forspela er verkeleg forspel og ikkje sjølvstendige konsertstykke. Musikken er festleg og minner somme gonger om filmmusikk – til dømes kunne strykarpartiet midt i Ba-Ta-Clan-ouverturen vore frå ein westernfilm.
Lyriske parti finst sjølvsagt òg, noko som syner Offenbachs melodiske nerve. Eg tenkjer her særleg på partiet med fløytesolo i ouverturen til Madame Favart, som på rokokkoaktig maner minner oss om handlinga i dramaet frå 1700-talets Paris.
Og Brandenburgisches Staatsorchester Frankfurts framføring? Den britiske dirigenten Howard Griffiths får det verkeleg til å svinga. Offenbach likar store dynamiske kontrastar, med svulmande crescendi frå pianissimo (svakt) til fortissimo (sterkt) på kort tid. Både desse og dei mange abrupte tempoovergangane sit godt.
Sjur Haga Bringeland
Sjur Haga Bringeland er musikar og fast musikkmeldar i Dag og Tid.
Fleire artiklar
Eit hus i Ål kommune vart teke av jordskred under ekstremvêret "Hans" i august i fjor.
Foto: Frederik Ringnes / NTB
Husforsikring i hardt vêr
Kan klimaendringane føre til at også norske heimar blir umoglege å forsikre?
Folkerørsla for lokalsjukehusa demonstrerer mot helseføretakmodellen utanfor Stortinget i 2017.
Foto: Håkon Mosvold Larsen / NTB
Vestre må avslutte konflikter og beklage
«Svært mange av de 300.000 som jobber i Helse-
vesenet, merker daglig følgene av Helseforetaks-
modellen som nå videreføres av Ap og Sp.»
Teikning: May Linn Clement
Tid for realitetsorientering
Valet av Donald Trump til president er ikkje noka tilfeldig ulukke, men ei fylgje av dårleg politisk handverk gjennom lang tid.
Ruslan Gorovij sender pengane han tener som artist, heim til Kyiv, der vener kjøper vedlass til ukrainarar som treng varme i vinter.
Foto: Ukrainian online sales
Eit nytt lovframlegg som legg opp til at det skal bli straffbart å selje ulovleg hogd skog, vil ikkje minst råke folk i øydelagde hus.
James Rebanks på Lillehammer sist veke.
Foto: Morten A. Strøksnes
Ein mann for alle årstider
LILLEHAMMER: Etter å ha skrive to svært populære bøker om landbruk og sauehald hamna James Rebanks i ei krise som førte han til eit dunvær på Helgeland.