Standard-
innspelinga

Johann Sebastian Bach:

Trauerode

Bach Collegium Japan;
dir.: Masaaki Suzuki
IBIS 2015

17. oktober 1727 fann ein politisk delikat seanse stad i Leipzigs universitetskyrkje, Paulinerkirche. I september same år døydde nemleg Christiane Eberhardine von Brandenburg-Bayreuth, kurfystinne av Sachsen, noko leipzigarane kjende seg moralsk forplikta til å markera. Men det trekte ut i tid, og til slutt tok ein ung adeleg student ved namn Hans Carl von Kirchbach saka i eigne hender.

Trass i mange byråkratiske hindringar engasjerte han Leipzigs mest renommerte intellektuelle, litteraturteoretikaren Johann Christoph Gottsched, til å skriva ein sørgjeode. Tonesetjinga skulle byens musikkdirektør, Johann Sebastian Bach (1685–1750), stå for. I pausen mellom den todelte oden ville den sjølvsikre studenten halda lovtalen over landsmora.

Bannlyst

Grunnen til at det elles så handlekraftige byrådet i Leipzig somla såpass lenge at ein student fann det naudsynt å gripa inn, var konfesjonell – og difor også politisk. Christiane Eberhardine var godt likt i den lutherskortodokse byen. Mannen hennar, kurfyrst August den sterke, hadde konvertert til katolisismen av politiske grunnar, nemleg for å kunna bli vald til konge av Polen. Slik pragmatisme låg ikkje for kurfyrstinna. Ho heldt fast på den lutherske trua si og blei difor ikkje berre nekta den polske dronningkrona, men bannlyst frå hoffet i Dresden og fråteken omsorgsretten til sonen, arveprinsen.

Korleis kunne så leipzigarane feira heltinna si, utan at dette blei oppfatta som ei hylling av ein konfesjonell dissident? I hovudstaden Dresden kunne det jo lett bli oppfatta som politisk provoserande.

Svulstig poesi

Ser me på oden Bach tonesette, merkar me at diktaren Gottsched tok sine forholdsreglar. Dei bibelsitata og salmereferansane som slike sørgjekantatar vanlegvis er prydde med, manglar heilt, og der religiøse tema blir antyda, er det gjort så generelt at det er uråd å tolka noko i spesifikt luthersk eller katolsk retning. I det heile verkar tonen poesien verdsleg, nemleg som ei hylling i klassisk høgstil.

Sjølv om Gottscheds biletrike tekst verkar svulstig for oss i dag, gjer ikkje tonesetjinga det. Rett nok er Lass, Fürstin, lass noch einen Strahl, BWV 198, uvanleg prektig til Bach å vera. Men den subtile instrumenteringa og måten Bach kler dei stive retoriske språkfigurane med milde, naturlege melodiar på, gjer dette til ein av yndlingskantatane mine. Den beste innspelinga av verket, som vanlegvis berre blir kalla «sørgjeoden», kom Bach Collegium Japan ut med i 2015. Dirigenten Masaaki Suzuki får her fram det inderlege i det storfelte.

Sjur Haga Bringeland

Sjur Haga Bringeland er musikar, musikkvitar og fast musikkmeldar i Dag og Tid.