Marsj mot skafottet
Av Berlioz’ Symphonie fantastique finst det mange gode innspelingar, men den til Anima Eterna er mest makaber.
Den franske komponisten Hector Berlioz (1803–1869), fotografert i 1863.
CD
Hector Berlioz:
Symphonie fantastique
Anima Eterna; dir.: Jos van Immerseel
Zig-Zag Territoires 2009
Ludwig van Beethovens niande symfoni, den såkalla «Korsymfonien» frå 1824, markerer eit brot med den reint instrumentale symfoniforma slik me kjenner henne frå Haydn og Mozart. Han hadde nemleg utvida, ja, sprengt forma ved å inkludera kor og songsolistar. Å skriva ein symfoni etter dette var difor som å hoppa etter Wirkola. Symfonien var i krise – hadde han i det heile ei framtid?
Ja, meinte den unge franskmannen Hector Berlioz, som med Symphonie fantastique frå 1830 fann sin eigen veg ut av uføret. Verket danna skule for ein heil generasjon romantiske komponistar.
Instrumentalt drama
Vegen til Berlioz, som i stor grad var sjølvlært i komponisthandverket, gjekk ut på å kombinera litteratur og instrumentalmusikk på ein ny måte. Også Beethovens «Korsymfoni» hadde tekst, nemleg Schillers «Ode til gleda». Men Berlioz’ symfoni er meir eksplisitt – han la til grunn eit detaljert program for musikken, ei historie som i prenta form blei delt ut til konsertpublikumet.
Den fulle tittelen på dette instrumentale dramaet er Épisode de la vie d’un artiste, symphonie fantastique en cinq parties (Episode frå livet til ein kunstnar, fantastisk symfoni i fem delar). Her møter me ein ung kunstnar som overfører førestillingane sine om idealkvinna på ei temmeleg tilfeldig vald jente. Dette er sjølvsagt ei sikker oppskrift på trøbbel, og gjennom ein dryg dose opium går mannen frå vitet – han drøymer at han drep kvinna han elskar, for så sjølv å bli avretta i giljotinen. Det heile endar i ein heksesabbat der både den myrda og mordaren tek del.
Grotesk klokkeklang
Av dei mange gode Symphonie fantastique-innspelingane på platemarknaden merkjer den som orkesteret Anima Eterna frå Belgia kom med i 2009, seg ut.
Har du Berlioz’ programtekst føre deg (ein finn han på Wikipedia), vil du ikkje ha vanskar med å fylgja utviklinga i handlinga; alt frå lyden av giljotinens falløks til den morbide kiminga av kyrkjeklokker under heksesabbaten er levande framstilt i musikken.
Det spesielle med Anima Eterna, er at dei nyttar instrument frå Berlioz’ samtid, i tillegg til at der er færre strykarar enn på referanseinnspelingane mine – desse to momenta skaper eit uvanleg klårt lydbilete. I tillegg har orkesteret funne fram til interessante løysingar når det gjeld instrumenteringa, til dømes i den makabre sistesatsen «Ein heksesabbat», der dei nyttar to gamle hammarklaver for å simulera klokkeklangen.
Dette med orkesterklangen er elles viktig hjå Berlioz, for noko av det han var mest oppteken av, var å utnytta dei karakteristiske klangane til ulike orkesterinstrument: I 1844 gav han ut den fyrste omfattande handboka i instrumentering, Grand traité d’instrumentation et d’orchestration moderne, som framleis blir nytta i komposisjonsundervisninga.
Sjur Haga Bringeland
Sjur Haga Bringeland er musikar og fast musikkmeldar i Dag og Tid.
Er du abonnent? Logg på her for å lese vidare.
Digital tilgang til DAG OG TID – heilt utan binding
Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.
CD
Hector Berlioz:
Symphonie fantastique
Anima Eterna; dir.: Jos van Immerseel
Zig-Zag Territoires 2009
Ludwig van Beethovens niande symfoni, den såkalla «Korsymfonien» frå 1824, markerer eit brot med den reint instrumentale symfoniforma slik me kjenner henne frå Haydn og Mozart. Han hadde nemleg utvida, ja, sprengt forma ved å inkludera kor og songsolistar. Å skriva ein symfoni etter dette var difor som å hoppa etter Wirkola. Symfonien var i krise – hadde han i det heile ei framtid?
Ja, meinte den unge franskmannen Hector Berlioz, som med Symphonie fantastique frå 1830 fann sin eigen veg ut av uføret. Verket danna skule for ein heil generasjon romantiske komponistar.
Instrumentalt drama
Vegen til Berlioz, som i stor grad var sjølvlært i komponisthandverket, gjekk ut på å kombinera litteratur og instrumentalmusikk på ein ny måte. Også Beethovens «Korsymfoni» hadde tekst, nemleg Schillers «Ode til gleda». Men Berlioz’ symfoni er meir eksplisitt – han la til grunn eit detaljert program for musikken, ei historie som i prenta form blei delt ut til konsertpublikumet.
Den fulle tittelen på dette instrumentale dramaet er Épisode de la vie d’un artiste, symphonie fantastique en cinq parties (Episode frå livet til ein kunstnar, fantastisk symfoni i fem delar). Her møter me ein ung kunstnar som overfører førestillingane sine om idealkvinna på ei temmeleg tilfeldig vald jente. Dette er sjølvsagt ei sikker oppskrift på trøbbel, og gjennom ein dryg dose opium går mannen frå vitet – han drøymer at han drep kvinna han elskar, for så sjølv å bli avretta i giljotinen. Det heile endar i ein heksesabbat der både den myrda og mordaren tek del.
Grotesk klokkeklang
Av dei mange gode Symphonie fantastique-innspelingane på platemarknaden merkjer den som orkesteret Anima Eterna frå Belgia kom med i 2009, seg ut.
Har du Berlioz’ programtekst føre deg (ein finn han på Wikipedia), vil du ikkje ha vanskar med å fylgja utviklinga i handlinga; alt frå lyden av giljotinens falløks til den morbide kiminga av kyrkjeklokker under heksesabbaten er levande framstilt i musikken.
Det spesielle med Anima Eterna, er at dei nyttar instrument frå Berlioz’ samtid, i tillegg til at der er færre strykarar enn på referanseinnspelingane mine – desse to momenta skaper eit uvanleg klårt lydbilete. I tillegg har orkesteret funne fram til interessante løysingar når det gjeld instrumenteringa, til dømes i den makabre sistesatsen «Ein heksesabbat», der dei nyttar to gamle hammarklaver for å simulera klokkeklangen.
Dette med orkesterklangen er elles viktig hjå Berlioz, for noko av det han var mest oppteken av, var å utnytta dei karakteristiske klangane til ulike orkesterinstrument: I 1844 gav han ut den fyrste omfattande handboka i instrumentering, Grand traité d’instrumentation et d’orchestration moderne, som framleis blir nytta i komposisjonsundervisninga.
Sjur Haga Bringeland
Sjur Haga Bringeland er musikar og fast musikkmeldar i Dag og Tid.
Fleire artiklar
Sunniva M. Roligheten debuterte som romanforfattar i 2022. Boka som kjem ut no, har ho skrive saman med Daniel A. Wilondja.
Foto: Anna-Julia Granberg / Blunderbuss
Orda mellom oss
Sunniva M. Roligheten, Daniel A. Wilondja og Google Translate har saman skrive ein fascinerande tekstkollasj.
Teikning: May LInn Clement
«Blokk har vore nytta om stabben folk vart halshogne på.»
Med jamne mellomrom legg Riksrevisjonen, her representert ved riksrevisor Karl Eirik Schjøtt-Pedersen, fram undersøkingar med nokså hard kritikk av korleis vedteken politikk vert gjennomført av forvaltinga.
Foto: Ole Berg-Rusten / NTB
Eit spørsmål om kontroll
I rapport etter rapport kritiserer Riksrevisjonen statlege institusjonar for feil og manglar. Men kva kjem det eigentleg ut av kritikken?
Odd Nordstoga slo gjennom som soloartist i 2004. No har han skrive sjølvbiografi.
Foto: Samlaget
Ein av oss
Odd Nordstoga skriv tankefullt om livet, ut frå rolla som folkekjær artist.
Stian Jenssen (t.v.) var alt på plass i Nato då Jens Stoltenberg tok til i jobben som generalsekretær i 2014. Dei neste ti åra skulle dei arbeide tett i lag. Her er dei fotograferte i Kongressen i Washington i januar i år.
Foto: Mandel Ngan / AFP / NTB
Nato-toppen som sa det han tenkte
Stian Jenssen fekk kritikk då han som stabssjef i Nato skisserte ei fredsløysing der Ukraina gjev opp territorium i byte mot Nato-medlemskap. – På eit tidspunkt må ein ta innover seg situasjonen på bakken, seier han.