Americana

Mavis
Staples:

If All I Was Was Black

Anti-/Playground

Her er If All I Was Was Black, eit album som dirrar av uro, engasjement og livsglød, frå 78 år gamle Mavis Staples – ei av dette plateårets mest vitale utgivingar, ei hardtslåande samling songar som uunngåeleg er ein spissa politisk kommentar og ei oppmoding om å verdsetje det menneskelege i oss sjølve og kvarandre.

Sjeldan høyrer ein eit album så poengtert i samspelet mellom ord og tone. «Try Harder» er ein orkan av fortviling og sinne, med ein raspa og rå vokal frå Staples, og ein gitar som læt både rufsete og vilter i hendene til Jeff Tweedy. Heile rommet vert stille når songen munnar ut.

Utvitydig kommentar

Det er tredje gongen Tweedy stiller som produsent, musikar og komponist på ei Mavis Staples-plate, men på If All I Was Was Black har han skrive og komponert alt. Staples og Tweedy ønskte å gå krast og uredd inn i si eiga tid, dei ville levere ein utvitydig kommentar til Trumps visjon for kva USA er og skal vere.

Staples’ første møte med Wilco-sjef Tweedy er skildra fint i musikkskribent Greg Kots bok I’ll Take You There: Mavis Staples, the Staple Singers, and the Music That Shaped the Civil Rights Era (2014). Begge bur i Chicago og hadde i 2008 ein avtale om å treffest på ein restaurant ikkje langt frå heimen til Staples for å vurdere eit samarbeid.

Tweedy punkterte på vegen og vart kraftig forsinka. Sveitt og forfjamsa, og ute av seg av nervøsitet, kom rockestjerna med ei lang rekke unnskyldningar til «Ms. Staples», og det heile enda i ein tre timar lang samtale der dei to kom tett på kvarandre.

I 2010 bar samarbeidet frukter med You Are Not Alone, ei utgiving som vil stå som eit sentralt merke i Staples’ platekarriere, og som på mange måtar peikar fram mot If All I Was Was Black. Det nye albumet står som eit vitnesbyrd over eit afroamerikansk USA som i aukande grad er skuffa over Obama, desillusjonert av Trump og plaga av ein situasjon som liknar meir på tilbakesteg enn status quo.

Vulkansk gitararbeid

Med «Peaceful Dream» har Tweedy skrive ein song som kunne ha høyrt til i repertoaret til The Staples Singers. Plassert midtvegs på dette albumet utgjer låten eit udiskutabelt omdreiingspunkt, ei oppmoding til alle medmenneske om å mobilisere det som er anstendig i oss.

Andre stader – og dei er det mange av – er sinnet ikkje til å ta feil av på den så treffande titulerte If All I Was Was Black. Der har Tweedy tillate seg å sleppe seg laus i eit tidvis vulkansk gitararbeid, og godt er det. Røysta til Mavis Staples er så sterk og ruvande at ho toler markant selskap.

Staples har varma opp publikum for Bob Dylan – som ifølgje anekdotane ein gong fridde til henne – på turné denne hausten, og rykta fortel at det vart såpass heitt i første akt at det vart vanskeleg å halde oppe temperaturen i andre. Om det sparkar frå seg som på If All I Was Was Black når Staples står på scenen, er det alt anna enn overraskande.

Øyvind Vågnes

Øyvind Vågnes er forfattar og fast musikkskribent i Dag og Tid.