Standard­innspelinga

Leopold Mozart, Georg Drus­chetzky:

Musica Curiosa

Capella Savaria; dir.: Pál
Németh. Hungaroton 1987

Det kan synast som eit paradoks: Samstundes med at det klassiske orkesteret i løpet av 1700-talet blei standardisert til den besetninga me i dag kallar symfoniorkester (instrumentariet blei uniformert), voks interessa for kuriøse instrument, særleg dei frå folkekulturen. Det var denne historiske trenden det ungarske tidlegmusikkensemblet Capella Savaria under leiing av Pál Németh ville dokumentera i 1986, då dei spela inn albumet Musica Curiosa. Her spelar dei musikk av tyskaren Leopold Mozart (1719–1787), far til Wolfgang, og tsjekkaren Georg Druschetzky (1745–1819). Verka har alle eit klassisk ensemble til grunn, utvida med bondeinstrument av ymse slag.

Kustus på bikkjene

Den eksentriske militærmusikaren og paukevirtuosen Druschetzky, som gjorde karriere i Budapest, skreiv sin Parthia auf Bauerninstrumenten (Suite for bondeinstrument) for ei rekkje sjeldne instrument, som dei ungarske musikarane her kunnig demonstrerer: klokkespel, hakkebrett, sekkepipe, lirekasse, alpehorn og cister – eller «cithar», som Johann Nordahl Brun kallar dette luttliknande klimpreinstrumentet han i 1790 «tog i Hænde» for å fordriva sorga «paa Ulrikkens Top».

Verknaden av denne uortodokse instrumenteringa må vel den gong ha vore som om ein av våre klassiske samtidskomponistar i dag hadde komponert ein suite for strykeorkester, elgitar, trekkspel – og hagle.

Ja, for Leopold Mozart komponerte faktisk ein «jaktsymfoni» for to horn, strykarar, hagler og gøyande hundar (sistnemnde har berre ei kort solistrolle, dei skal berre gneldra i seks taktar – dei må ha hatt god kustus på bikkjene den gongen). Men divertimentoet som Capella Savaria spelar på dette albumet, «Bondebryllaup» frå kring 1755, krev ikkje hagler. Det krev pistolar, som ungararane trekte under innspelinga i 1986.

Balkanbryllaup

«Bondebryllaupet» er såkalla programmusikk, altså instrumentalmusikk der ein forteljande tekst ligg til grunn, men utan at denne blir resitert eller sungen. Programteksten Leopold Mozart nytta, er gått tapt, men den skriftlege instruksjonen hans til musikarane er heldigvis overlevert. Fyrstesatsen «Macia villanesca» byrjar som ein staseleg wienerklassisk marsj, før sekkepipa og dreielira dreg stilnivået nokre hakk ned. Om denne skriv komponisten nøyaktig i kva for taktar musikarane skal gaula, plystra og skyta i lufta med pistol, «slik ein plar gjera ved bryllaup».

Dette med skyting i bryllaup er elles noko eg assosierer med bryllaupsfestar på Balkan. Men det var vel vanleg her heime i gamle dagar òg – eg tenkjer på Tidemand og Gudes «Brudeferd i Hardanger» (1848), der brureparet òg har skyttar med til fjords.

Sjur Haga Bringeland

Sjur Haga Bringeland er musikar og fast musikkmeldar i Dag og Tid.