JavaScript is disabled in your web browser or browser is too old to support JavaScript. Today almost all web pages contain JavaScript, a scripting programming language that runs on visitor's web browser. It makes web pages functional for specific purposes and if disabled for some reason, the content or the functionality of the web page can be limited or unavailable.

Takk for at du vil dele artikkelen

Den du deler artikkelen med, kan lese og eventuelt lytte til heile artikkelen.
Det gjer vi for at fleire skal oppdage DAG OG TID.

Namnet ditt vert synleg for alle du deler artikkelen med.

Musikk

Goethe-helt i fransk bunad

Etter den fine framføringa av Jules Massenets Werther-opera i Grieghallen sit eg att med spørsmålet: Fungerer helten til Goethe i ein storfelt fransk drame lyrique?

Kvar veke les vi inn utvalde artiklar, som abonnentane våre kan lytte til.
Lytt til artikkelen
Werther (tenoren Edgaras Montvidas) døyr i armane på den uoppnåelege kjærleiken sin, Charlotte (mezzosopranen Catriona Morison).

Werther (tenoren Edgaras Montvidas) døyr i armane på den uoppnåelege kjærleiken sin, Charlotte (mezzosopranen Catriona Morison).

Foto: Monika Kolstad

Werther (tenoren Edgaras Montvidas) døyr i armane på den uoppnåelege kjærleiken sin, Charlotte (mezzosopranen Catriona Morison).

Werther (tenoren Edgaras Montvidas) døyr i armane på den uoppnåelege kjærleiken sin, Charlotte (mezzosopranen Catriona Morison).

Foto: Monika Kolstad

4943
20190322
4943
20190322

OPERA:

Jules Massenet:

Werther

Edgaras Montvidas (Werther); Catriona Morison (Charlotte), m.fl.; Antony McDonald, regi og scenografi; Bergen Filharmoniske Orkester; dir.: Frédéric Chaslin. Grieghallen i Bergen, laurdag 16. mars

Dirrande feite strykarakkordar over ein dramatisk bass med bivrande paukar, etterfylgd av melankolske melodiliner: Preludiet til fyrste akt gjorde det klårt at korkje less is more eller understatement kom til å gjelda denne kvelden. Bergen Filharmoniske Orkester tok dette heilt ut og leverte komponisten Jules Massenets orkestrering med wagnersk tyngd.

Scenografien til britiske Antony McDonald var av ein annan skapnad. For han har teke dramaet ut av 1700-talssamanhengen og lagt det til Massenets samtid på slutten av 1800-talet. Sceneutsmykkinga var nøktern, men greidde å skapa gode stemningar innanfor dei rammene ein konsertscene som Grieghallen gjev – Bergen har jo framleis ikkje noko operahus.

Sturm und Drang

Massenet Werther-opera frå slutten av 1880-åra byggjer på Johann Wolfgang von Goethes gjennombrotsroman Den unge Werthers lidingar, som han skreiv i løpet av nokre få veker våren 1774 i ein «temmeleg umedviten, nesten søvngjengarsikker» tilstand, som han sjølv uttalte det.

I boka, som skulle bli ei programerklæring for den litterære Sturm und Drang-rørsla («storm og trong»), blir me tekne med til ein fiktiv småby. Her møter me den kompromisslause, unge svermaren Werther, ein jurist med utsikter til diplomatkarriere. Under ei vitjing hjå amtmannen, som lærer ungane julesongar midt på sommaren, blir han kjend med Charlotte, amtmannsdottera som han skal fylgja på ball.

I «Lotte», som ho blir kalla, blir han hovudstups forelska. Problemet er berre at ho alt er trulova med diplomaten Albert. Dette utviklar seg til eit trekantdrama, og etter mykje om og men endar det med at Werther ber Albert, som i mellomtida har gifta seg med Lotte, om å få låna pistolane hans (pistolar blei alltid leverte i par den gongen). Med ein av pistolane skyt han seg i hovudet natt til fyrste juledag – i operaen med lyden av julesongane til amtmannens born i bakgrunnen.

Heltetenor

Werther er skriven som brevroman. Det å omforma han til opera­libretto (den sungne teksten i operaen), var inga lett oppgåve for Massenets tre librettistar. Korleis fungerer han musikalsk og dramatisk?

Fyrst det musikalske: Massenets tonesetjing er på sitt vis superb, særleg når det gjeld å setja stemninga i dei orkestrale for- og mellomspela. Med stor klangpalett målar han bilete som gjer sceneutsmykkinga mest overflødig. Eit døme er det rustikke forspelet til andre akt, der Werthers vener Johan og Schmidt hyllar Bacchus (det vil seia at dei drikk seg fulle) i skuggen av nokre lindetre ein sundagsettermiddag. I dette forspelet briljerte blåsarane i Bergen Filharmoniske Orkester. Massenets melodiske teft kjem til uttrykk i Werther-rolla, som Edgaras Montvidas frå Litauen denne kvelden song som høgstemt heltetenor, og i Lotte-rolla, som britiske Catriona Morison (etter å ha sunge seg «varm» i andre akt) kledde med mjuk og mørk mezzosopranrøyst.

Nesten sagastil

Men sjølv om librettoen fungerer fint musikalsk, svekkjer han på fleire punkt dramaet, slik me kjenner det frå Goethes original. Tydelegast er dette i sluttscenen, der librettoen skil seg tydelegast frå boka.

I Goethes original er slutten forma knapt og nøkternt, nesten i sagastil, noko som kjennest frigjerande etter alt svermeriet føreåt: «Ein av grannane såg glimtet og høyrde skotet. Men då alt var like stilt etterpå, tenkte han ikkje meir på det.» Med dette er det slutt for Werther, for sjølv om han framleis har puls når tenaren finn han, er han lamma av skotet som har gått inn i panna over det høgre auga så hjernemassen tyt ut.

Men i operaen til Massenet er det annleis. Werther syng lange ariar sjølv etter at han er skoten, og døyr i armane på si kjære Lotte. Det er for ulogisk, og lufta går ut av ballongen.

For sydlandsk

Det tok si tid før Werther-operaen blei populær ved dei store operahusa i Frankrike og i dei tyskspråklege landa. Grunnen er vel at tematikken var for dyster for fransk smak, og at tyskarane kjende seg utsette for det ein i dag kallar «kulturell appropriasjon»: Utlendingar – og særleg franskmenn – skulle ikkje få nærma seg den største diktaren deira.

Sjølv om denne oppsetjinga i Grieghallen var god, har eg likevel eit grunnleggjande problem med verket, med Massenets franske Werther. For kjærleiken mellom hovudpersonane blir her for konkret, for sydlandsk, for lite idealistisk. For er det verkeleg kjærleiken til Lotte eller ideen om ideell kjærleik som driv Werther i døden?

Sjur Haga Bringeland

Digital tilgang til DAG OG TID – heilt utan binding

Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.


Eller kjøp eit anna abonnement

OPERA:

Jules Massenet:

Werther

Edgaras Montvidas (Werther); Catriona Morison (Charlotte), m.fl.; Antony McDonald, regi og scenografi; Bergen Filharmoniske Orkester; dir.: Frédéric Chaslin. Grieghallen i Bergen, laurdag 16. mars

Dirrande feite strykarakkordar over ein dramatisk bass med bivrande paukar, etterfylgd av melankolske melodiliner: Preludiet til fyrste akt gjorde det klårt at korkje less is more eller understatement kom til å gjelda denne kvelden. Bergen Filharmoniske Orkester tok dette heilt ut og leverte komponisten Jules Massenets orkestrering med wagnersk tyngd.

Scenografien til britiske Antony McDonald var av ein annan skapnad. For han har teke dramaet ut av 1700-talssamanhengen og lagt det til Massenets samtid på slutten av 1800-talet. Sceneutsmykkinga var nøktern, men greidde å skapa gode stemningar innanfor dei rammene ein konsertscene som Grieghallen gjev – Bergen har jo framleis ikkje noko operahus.

Sturm und Drang

Massenet Werther-opera frå slutten av 1880-åra byggjer på Johann Wolfgang von Goethes gjennombrotsroman Den unge Werthers lidingar, som han skreiv i løpet av nokre få veker våren 1774 i ein «temmeleg umedviten, nesten søvngjengarsikker» tilstand, som han sjølv uttalte det.

I boka, som skulle bli ei programerklæring for den litterære Sturm und Drang-rørsla («storm og trong»), blir me tekne med til ein fiktiv småby. Her møter me den kompromisslause, unge svermaren Werther, ein jurist med utsikter til diplomatkarriere. Under ei vitjing hjå amtmannen, som lærer ungane julesongar midt på sommaren, blir han kjend med Charlotte, amtmannsdottera som han skal fylgja på ball.

I «Lotte», som ho blir kalla, blir han hovudstups forelska. Problemet er berre at ho alt er trulova med diplomaten Albert. Dette utviklar seg til eit trekantdrama, og etter mykje om og men endar det med at Werther ber Albert, som i mellomtida har gifta seg med Lotte, om å få låna pistolane hans (pistolar blei alltid leverte i par den gongen). Med ein av pistolane skyt han seg i hovudet natt til fyrste juledag – i operaen med lyden av julesongane til amtmannens born i bakgrunnen.

Heltetenor

Werther er skriven som brevroman. Det å omforma han til opera­libretto (den sungne teksten i operaen), var inga lett oppgåve for Massenets tre librettistar. Korleis fungerer han musikalsk og dramatisk?

Fyrst det musikalske: Massenets tonesetjing er på sitt vis superb, særleg når det gjeld å setja stemninga i dei orkestrale for- og mellomspela. Med stor klangpalett målar han bilete som gjer sceneutsmykkinga mest overflødig. Eit døme er det rustikke forspelet til andre akt, der Werthers vener Johan og Schmidt hyllar Bacchus (det vil seia at dei drikk seg fulle) i skuggen av nokre lindetre ein sundagsettermiddag. I dette forspelet briljerte blåsarane i Bergen Filharmoniske Orkester. Massenets melodiske teft kjem til uttrykk i Werther-rolla, som Edgaras Montvidas frå Litauen denne kvelden song som høgstemt heltetenor, og i Lotte-rolla, som britiske Catriona Morison (etter å ha sunge seg «varm» i andre akt) kledde med mjuk og mørk mezzosopranrøyst.

Nesten sagastil

Men sjølv om librettoen fungerer fint musikalsk, svekkjer han på fleire punkt dramaet, slik me kjenner det frå Goethes original. Tydelegast er dette i sluttscenen, der librettoen skil seg tydelegast frå boka.

I Goethes original er slutten forma knapt og nøkternt, nesten i sagastil, noko som kjennest frigjerande etter alt svermeriet føreåt: «Ein av grannane såg glimtet og høyrde skotet. Men då alt var like stilt etterpå, tenkte han ikkje meir på det.» Med dette er det slutt for Werther, for sjølv om han framleis har puls når tenaren finn han, er han lamma av skotet som har gått inn i panna over det høgre auga så hjernemassen tyt ut.

Men i operaen til Massenet er det annleis. Werther syng lange ariar sjølv etter at han er skoten, og døyr i armane på si kjære Lotte. Det er for ulogisk, og lufta går ut av ballongen.

For sydlandsk

Det tok si tid før Werther-operaen blei populær ved dei store operahusa i Frankrike og i dei tyskspråklege landa. Grunnen er vel at tematikken var for dyster for fransk smak, og at tyskarane kjende seg utsette for det ein i dag kallar «kulturell appropriasjon»: Utlendingar – og særleg franskmenn – skulle ikkje få nærma seg den største diktaren deira.

Sjølv om denne oppsetjinga i Grieghallen var god, har eg likevel eit grunnleggjande problem med verket, med Massenets franske Werther. For kjærleiken mellom hovudpersonane blir her for konkret, for sydlandsk, for lite idealistisk. For er det verkeleg kjærleiken til Lotte eller ideen om ideell kjærleik som driv Werther i døden?

Sjur Haga Bringeland

Sjølv om librettoen fungerer fint musikalsk, svekkjer han dramaet, slik me kjenner det frå Goethes original.

Emneknaggar

Fleire artiklar

President Donald Trump held valkampmøte i Traverse i Michigan 25. oktober.

President Donald Trump held valkampmøte i Traverse i Michigan 25. oktober.

Foto: Carlos Barria / Reuters / NTB

KommentarSamfunn

Få dagar før det amerikanske presidentvalet er det klart at Donald Trump kan bli vald.

Kva kan ein Trump-siger få å seia for verda, for Europa og for Noreg?

Halvor Tjønn
President Donald Trump held valkampmøte i Traverse i Michigan 25. oktober.

President Donald Trump held valkampmøte i Traverse i Michigan 25. oktober.

Foto: Carlos Barria / Reuters / NTB

KommentarSamfunn

Få dagar før det amerikanske presidentvalet er det klart at Donald Trump kan bli vald.

Kva kan ein Trump-siger få å seia for verda, for Europa og for Noreg?

Halvor Tjønn
Stian Jenssen (t.v.) var alt på plass i Nato då Jens Stoltenberg tok til i jobben som generalsekretær i 2014. Dei neste ti åra skulle dei arbeide tett i lag. Her er dei fotograferte i Kongressen i Washington i januar i år.

Stian Jenssen (t.v.) var alt på plass i Nato då Jens Stoltenberg tok til i jobben som generalsekretær i 2014. Dei neste ti åra skulle dei arbeide tett i lag. Her er dei fotograferte i Kongressen i Washington i januar i år.

Foto: Mandel Ngan / AFP / NTB

IntervjuSamfunn
Christiane Jordheim Larsen

Nato-toppen som sa det han tenkte

Stian Jenssen fekk kritikk då han som stabssjef i Nato skisserte ei fredsløysing der Ukraina gjev opp territorium i byte mot Nato-medlemskap. – På eit tidspunkt må ein ta innover seg situasjonen på bakken, seier han.

President Joe Biden og visepresident Kamala Harris i august 2023. Den økonomiske politikken deira bidrog til å få ned arbeidsløysa, men inflasjonen som tok av i 2022, gjorde større inntrykk.

President Joe Biden og visepresident Kamala Harris i august 2023. Den økonomiske politikken deira bidrog til å få ned arbeidsløysa, men inflasjonen som tok av i 2022, gjorde større inntrykk.

Foto: Evan Vucci / AP / NTB

Samfunn
Per Anders Todal

Harris blir heimsøkt av inflasjonen

Kanskje vart presidentvalet i USA 2024 avgjort ved bensinpumpene og i matbutikkane.

Noreg er på tredjeplass i kokainbruk i Europa.

Noreg er på tredjeplass i kokainbruk i Europa.

Foto: Beate Oma Dahle / NTB

Samfunn
Sofie May Rånes

– Meiningslaust å straffe sjuke

Ronny Rene Raveen, tidlegare politimann og rusmisbrukar, vil ha avkriminalisering av rusmisbrukarar og unge opp til 25 år.

Høyanger i Vestland er ein relativt urban industristad, men talet på innbyggarar går éin veg. I fjor mista dei Tronvik, ei ruseining med 50 tilsette under Helse Førde. Å miste den vidaregåande skulen vil vere endå ein spikar i kista.

Høyanger i Vestland er ein relativt urban industristad, men talet på innbyggarar går éin veg. I fjor mista dei Tronvik, ei ruseining med 50 tilsette under Helse Førde. Å miste den vidaregåande skulen vil vere endå ein spikar i kista.

Foto: Marit Hommedal / NTB

ØkonomiSamfunn

Med skulane som hjørnesteinar

Det er dyrt å drive ein halvfull skule. Men kostnaden ved å flytte elevane om skulen blir nedlagd, er vanskelegare å rekne ut.

Marita Liabø
Høyanger i Vestland er ein relativt urban industristad, men talet på innbyggarar går éin veg. I fjor mista dei Tronvik, ei ruseining med 50 tilsette under Helse Førde. Å miste den vidaregåande skulen vil vere endå ein spikar i kista.

Høyanger i Vestland er ein relativt urban industristad, men talet på innbyggarar går éin veg. I fjor mista dei Tronvik, ei ruseining med 50 tilsette under Helse Førde. Å miste den vidaregåande skulen vil vere endå ein spikar i kista.

Foto: Marit Hommedal / NTB

ØkonomiSamfunn

Med skulane som hjørnesteinar

Det er dyrt å drive ein halvfull skule. Men kostnaden ved å flytte elevane om skulen blir nedlagd, er vanskelegare å rekne ut.

Marita Liabø

les DAG OG TID.
Vil du òg prøve?

Her kan du prøve vekeavisa DAG OG TID gratis i tre veker.
Prøveperioden stoppar av seg sjølv.

Komplett

Papiravisa
Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Digital

Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Komplett

Papiravisa
Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Digital

Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis