JavaScript is disabled in your web browser or browser is too old to support JavaScript. Today almost all web pages contain JavaScript, a scripting programming language that runs on visitor's web browser. It makes web pages functional for specific purposes and if disabled for some reason, the content or the functionality of the web page can be limited or unavailable.

Takk for at du vil dele artikkelen

Den du deler artikkelen med, kan lese og eventuelt lytte til heile artikkelen.
Det gjer vi for at fleire skal oppdage DAG OG TID.

Namnet ditt vert synleg for alle du deler artikkelen med.

FilmMusikk

«Den fordømde hornisten!»

Simon Cellan Jones’ Eroica er den beste Beethoven-filmen.

Kvar veke les vi inn utvalde artiklar, som abonnentane våre kan lytte til.
Lytt til artikkelen
3106
20181123
3106
20181123

DVD

Ludwig van Beethoven (musikk):

Eroica. The day that changed music forever

Simon Cellan Jones, regi; Orchestre Révolutionnaire et Romantique; dir.: John Eliot Gardiner.
BBC/Opus Arte 2003

Ein spelefilm om ein symfoni, der heile det timelange stykket blir framført, og der handlinga går føre seg på éin dag i eitt rom – kan det fungera? I regissøren Simon Cellan Jones’ Eroica. The day that changed music forever frå 2003 gjer det det, noko som har fleire grunnar.

For det fyrste er det musikken sjølv, Beethovens skilsetjande Symfoni nr. 3 i Ess-dur, op. 55. For det andre er det filmplottet, som skildrar urframføringa utan å ty til overdrivingar. Og for det tredje er det musikkframføringa, der det kostymerte Orchestre Révolutionnaire et Romantique framfører musikken slik skikken var kring 1800. Dette inneber mellom anna at orkesteret ikkje blir leia av ein dirigent, men at konsertmeisteren (fyrstefiolinisten) kommuniserer med orkesteret med fiolinbogen medan han spelar.

Bonapartes fall

Beethovens tredje symfoni kallar me «Eroica», «Den heroiske». Men opphavleg heitte han «Bonaparte» og var dedisert til Napoleon, som komponisten håpa ville frigjera austerrikarane frå adelsåket. Ovundringa gjekk brått over i 1804 då Napoleon krona seg sjølv til keisar. «Så er då heller ikkje han noko anna enn eit vanleg menneske!» utbraut komponisten då han fekk høyra det, og raderte ut namnet «Bonaparte» på tittelsida til symfonipartituret – så hardt at papiret gav etter. Den nye tittelen blei «Heroisk symfoni for å feira minnet om ein stor mann».

Urframføringa som blir skildra i filmen, gjekk føre seg sommaren 1804. Då møtte eit eksklusivt utval austerrikske aristokratar opp i musikksalen i fyrst Lobkowitz’ barokke bypalass i Wien. (Er du i Wien, kan du vitja salen, som i dag er del av Austerrikes teatermuseum). Somme av dei såg geniet i Beethoven – verket skulle koma til å markera byrjinga på det ein kallar den store romantiske symfonitradisjonen. Men andre frammøtte irriterte seg, for «Eroica» baud på akkordar så dissonerande at dei må ha låte som byggjeplasslarm. Dessutan var han uhorveleg lang til symfoni å vera. (Ei jamføring: For oss som er vande med spelefilmar på kring to timar, ville «Eroica» tilsvara ein seks timar lang film.)

Gyseleg falskt

Men òg musikarane sleit med symfonien, noko som blir skildra på kosteleg måte i filmen. Profesjonelle som dei er, peiser dei på og spelar nøyaktig det som står i notane. Når hornisten kjem med ein uventa melodiinnsats, kan ikkje eingong Beethovens elev halda seg, og ropar: «Den fordømde hornisten! Kan han ikkje telja (taktar)? Det kling jo gyseleg falskt!»

Det tok lang tid før Beethoven tilgav eleven denne reaksjonen, som – til liks med alle viktige andre hendingar i filmen – har rot i historiske skildringar av urframføringa. Det er dette som gjer «Eroica»-filmen til noko meir enn den typen fantasifulle kostymedrama komponistfilmar som oftast er.

Sjur Haga Bringeland

Sjur Haga Bringeland er musikar og fast musikkmeldar i Dag og Tid.

Digital tilgang til DAG OG TID – heilt utan binding

Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.


Eller kjøp eit anna abonnement

DVD

Ludwig van Beethoven (musikk):

Eroica. The day that changed music forever

Simon Cellan Jones, regi; Orchestre Révolutionnaire et Romantique; dir.: John Eliot Gardiner.
BBC/Opus Arte 2003

Ein spelefilm om ein symfoni, der heile det timelange stykket blir framført, og der handlinga går føre seg på éin dag i eitt rom – kan det fungera? I regissøren Simon Cellan Jones’ Eroica. The day that changed music forever frå 2003 gjer det det, noko som har fleire grunnar.

For det fyrste er det musikken sjølv, Beethovens skilsetjande Symfoni nr. 3 i Ess-dur, op. 55. For det andre er det filmplottet, som skildrar urframføringa utan å ty til overdrivingar. Og for det tredje er det musikkframføringa, der det kostymerte Orchestre Révolutionnaire et Romantique framfører musikken slik skikken var kring 1800. Dette inneber mellom anna at orkesteret ikkje blir leia av ein dirigent, men at konsertmeisteren (fyrstefiolinisten) kommuniserer med orkesteret med fiolinbogen medan han spelar.

Bonapartes fall

Beethovens tredje symfoni kallar me «Eroica», «Den heroiske». Men opphavleg heitte han «Bonaparte» og var dedisert til Napoleon, som komponisten håpa ville frigjera austerrikarane frå adelsåket. Ovundringa gjekk brått over i 1804 då Napoleon krona seg sjølv til keisar. «Så er då heller ikkje han noko anna enn eit vanleg menneske!» utbraut komponisten då han fekk høyra det, og raderte ut namnet «Bonaparte» på tittelsida til symfonipartituret – så hardt at papiret gav etter. Den nye tittelen blei «Heroisk symfoni for å feira minnet om ein stor mann».

Urframføringa som blir skildra i filmen, gjekk føre seg sommaren 1804. Då møtte eit eksklusivt utval austerrikske aristokratar opp i musikksalen i fyrst Lobkowitz’ barokke bypalass i Wien. (Er du i Wien, kan du vitja salen, som i dag er del av Austerrikes teatermuseum). Somme av dei såg geniet i Beethoven – verket skulle koma til å markera byrjinga på det ein kallar den store romantiske symfonitradisjonen. Men andre frammøtte irriterte seg, for «Eroica» baud på akkordar så dissonerande at dei må ha låte som byggjeplasslarm. Dessutan var han uhorveleg lang til symfoni å vera. (Ei jamføring: For oss som er vande med spelefilmar på kring to timar, ville «Eroica» tilsvara ein seks timar lang film.)

Gyseleg falskt

Men òg musikarane sleit med symfonien, noko som blir skildra på kosteleg måte i filmen. Profesjonelle som dei er, peiser dei på og spelar nøyaktig det som står i notane. Når hornisten kjem med ein uventa melodiinnsats, kan ikkje eingong Beethovens elev halda seg, og ropar: «Den fordømde hornisten! Kan han ikkje telja (taktar)? Det kling jo gyseleg falskt!»

Det tok lang tid før Beethoven tilgav eleven denne reaksjonen, som – til liks med alle viktige andre hendingar i filmen – har rot i historiske skildringar av urframføringa. Det er dette som gjer «Eroica»-filmen til noko meir enn den typen fantasifulle kostymedrama komponistfilmar som oftast er.

Sjur Haga Bringeland

Sjur Haga Bringeland er musikar og fast musikkmeldar i Dag og Tid.

Emneknaggar

Fleire artiklar

Maskinist Ivar Tjøstheim med den flunkande nye bygdekinobilen og Sandvesanden på Skudenes i bakgrunnen.

Maskinist Ivar Tjøstheim med den flunkande nye bygdekinobilen og Sandvesanden på Skudenes i bakgrunnen.

Foto Brit Aksnes

Feature

Bygde-Cinema Paradiso

STRANDEBARM: Det rører meg djupt at Bygdekinoen framleis eksisterer.

Brit Aksnes
Maskinist Ivar Tjøstheim med den flunkande nye bygdekinobilen og Sandvesanden på Skudenes i bakgrunnen.

Maskinist Ivar Tjøstheim med den flunkande nye bygdekinobilen og Sandvesanden på Skudenes i bakgrunnen.

Foto Brit Aksnes

Feature

Bygde-Cinema Paradiso

STRANDEBARM: Det rører meg djupt at Bygdekinoen framleis eksisterer.

Brit Aksnes
Ole Paus døydde før sjølvbiografien var ferdigskriven.

Ole Paus døydde før sjølvbiografien var ferdigskriven.

Foto: Nina Djæff

BokMeldingar
Ronny Spaans

Eit sandkorn i maskineriet

Ole Paus skriv mest om slektsbakgrunn og mindre om artistkarrieren i sjølvbiografien sin, men det forklarar likevel mennesket Ole Paus.

Eit hus i Ål kommune vart teke av jordskred under ekstremvêret "Hans" i august i fjor.

Eit hus i Ål kommune vart teke av jordskred under ekstremvêret "Hans" i august i fjor.

Foto: Frederik Ringnes / NTB

Samfunn
Per Anders Todal

Husforsikring i hardt vêr

Kan klimaendringane føre til at også norske heimar blir umoglege å forsikre?

Folkerørsla for lokalsjukehusa demonstrerer mot helseføretakmodellen utanfor Stortinget i 2017.

Folkerørsla for lokalsjukehusa demonstrerer mot helseføretakmodellen utanfor Stortinget i 2017.

Foto: Håkon Mosvold Larsen / NTB

Ordskifte
PerVaglum

Vestre må avslutte konflikter og beklage

«Svært mange av de 300.000 som jobber i Helse-
vesenet, merker daglig følgene av Helseforetaks-
modellen som nå videreføres av Ap og Sp.»

Ekstreme nedbørsmengder førte til ein katastrofe i Valencia i Spania 29. oktober. Minst 217 skal ha mista livet, og dei materielle øydeleggingane er kolossale.

Ekstreme nedbørsmengder førte til ein katastrofe i Valencia i Spania 29. oktober. Minst 217 skal ha mista livet, og dei materielle øydeleggingane er kolossale.

Foto: Susana Vera / Reuters / NTB

Samfunn

Prisen for det ville vêret

I forsikringsbransjen er det langt mellom klimaskeptikarane.

Per Anders Todal
Ekstreme nedbørsmengder førte til ein katastrofe i Valencia i Spania 29. oktober. Minst 217 skal ha mista livet, og dei materielle øydeleggingane er kolossale.

Ekstreme nedbørsmengder førte til ein katastrofe i Valencia i Spania 29. oktober. Minst 217 skal ha mista livet, og dei materielle øydeleggingane er kolossale.

Foto: Susana Vera / Reuters / NTB

Samfunn

Prisen for det ville vêret

I forsikringsbransjen er det langt mellom klimaskeptikarane.

Per Anders Todal

les DAG OG TID.
Vil du òg prøve?

Her kan du prøve vekeavisa DAG OG TID gratis i tre veker.
Prøveperioden stoppar av seg sjølv.

Komplett

Papiravisa
Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Digital

Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Komplett

Papiravisa
Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Digital

Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis