«Ekte og utsøkt»
Wolfgang Rübsam spelar luttmusikken til Weiss på luttcembalo.
«Berre Sylvius skal spela lutt.» Koparstikk av Bartolomeo Folin (Leipzig, 1776).
CD
Silvius Leopold Weiss:
Sonatas
Wolfgang Rübsam, luttcembalo.
Brilliant Classics 2021.
«Dei er komponerte i den ekte og utsøkte stilen, omtrent som i klaververka til salig Joh. Seb. Bach.» Dette skreiv verdas fyrste Bach-biograf, J.N. Forkel, etter at han i 1782 hadde studert luttverka til Silvius Leopold Weiss (1687–1750).
Forkel er inne på noko her. Dei høgbarokke verka deira har nemleg noko av den same gjennomarbeidde teksturen, dei klåre ideane og den naturlege, ledige stemmeføringa. Vel å merka avgrensar Weiss’ stilistiske likskapar seg til Bachs suitar, altså rekkjene med stiliserte dansar, ikkje til Bachs polyfone sonatar. For sjølv om stykka på dette nye albumet er kalla «sonatar», er dei i røynda dansesuitar, gjerne med ein ouverture fremst i satsrekkja.
Kongeleg luttspelar
Det er belegg for at den to år eldre Bach møtte Weiss minst to gonger, kort tid før dei begge døydde med halvannan månads mellomrom i 1750. I den samanhengen var Weiss den av dei med høgast formell status. Han var nemleg kongeleg kammerluttspelar hjå kurfyrst August den sterke i Dresden, medan Bach «berre» var kantor og musikkdirektør i Leipzig. Som si tids mest kjende luttvirtuos var Weiss mellom dei høgast betalte hoffmusikarane.
Eit koparstikk eg kjøpte i eit antikvariat i Praha for nokre år sidan, vitnar om statusen hans. Under portrettet er nemleg eit dikt av den saksiske hoffpoeten von König sitert: «Es soll nur Sylvius die Laute spielen» – «Berre Sylvius skal spela lutt.»
Luttcembalo
Weiss skreiv nesten 100 «sonatar» av den typen tyske Wolfgang Rübsam spelar fire av på dette albumet. Interessant nok framfører ikkje Rübsam dei på lutt, men på eit såkalla «luttcembalo», eit klaverinstrument med tarmstrenger som – gjennom tangentar – blir plukka på av små plekter. Kor godt fungerer dette i dei idiomatiske luttverka til Weiss?
I mine øyro kling det meir som cembalo enn som lutt, for sjølv om tonen er varm og relativt svak, har ansatsen meir av det eksplosivt sprøe me kjenner frå cembaloen, enn av det luftig-perlande som karakteriserer lutten. Sjølve spelemåten til Rübsam likar eg godt, då særleg den uortodokse fleksibiliteten i fraseringa, som me kjenner att frå innspelingane hans av Bachs orgelverk.
Sjur Haga Bringeland
Sjur Haga Bringeland er musikar, musikkvitar og fast musikk-
meldar i Dag og Tid.
Er du abonnent? Logg på her for å lese vidare.
Digital tilgang til DAG OG TID – heilt utan binding
Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.
CD
Silvius Leopold Weiss:
Sonatas
Wolfgang Rübsam, luttcembalo.
Brilliant Classics 2021.
«Dei er komponerte i den ekte og utsøkte stilen, omtrent som i klaververka til salig Joh. Seb. Bach.» Dette skreiv verdas fyrste Bach-biograf, J.N. Forkel, etter at han i 1782 hadde studert luttverka til Silvius Leopold Weiss (1687–1750).
Forkel er inne på noko her. Dei høgbarokke verka deira har nemleg noko av den same gjennomarbeidde teksturen, dei klåre ideane og den naturlege, ledige stemmeføringa. Vel å merka avgrensar Weiss’ stilistiske likskapar seg til Bachs suitar, altså rekkjene med stiliserte dansar, ikkje til Bachs polyfone sonatar. For sjølv om stykka på dette nye albumet er kalla «sonatar», er dei i røynda dansesuitar, gjerne med ein ouverture fremst i satsrekkja.
Kongeleg luttspelar
Det er belegg for at den to år eldre Bach møtte Weiss minst to gonger, kort tid før dei begge døydde med halvannan månads mellomrom i 1750. I den samanhengen var Weiss den av dei med høgast formell status. Han var nemleg kongeleg kammerluttspelar hjå kurfyrst August den sterke i Dresden, medan Bach «berre» var kantor og musikkdirektør i Leipzig. Som si tids mest kjende luttvirtuos var Weiss mellom dei høgast betalte hoffmusikarane.
Eit koparstikk eg kjøpte i eit antikvariat i Praha for nokre år sidan, vitnar om statusen hans. Under portrettet er nemleg eit dikt av den saksiske hoffpoeten von König sitert: «Es soll nur Sylvius die Laute spielen» – «Berre Sylvius skal spela lutt.»
Luttcembalo
Weiss skreiv nesten 100 «sonatar» av den typen tyske Wolfgang Rübsam spelar fire av på dette albumet. Interessant nok framfører ikkje Rübsam dei på lutt, men på eit såkalla «luttcembalo», eit klaverinstrument med tarmstrenger som – gjennom tangentar – blir plukka på av små plekter. Kor godt fungerer dette i dei idiomatiske luttverka til Weiss?
I mine øyro kling det meir som cembalo enn som lutt, for sjølv om tonen er varm og relativt svak, har ansatsen meir av det eksplosivt sprøe me kjenner frå cembaloen, enn av det luftig-perlande som karakteriserer lutten. Sjølve spelemåten til Rübsam likar eg godt, då særleg den uortodokse fleksibiliteten i fraseringa, som me kjenner att frå innspelingane hans av Bachs orgelverk.
Sjur Haga Bringeland
Sjur Haga Bringeland er musikar, musikkvitar og fast musikk-
meldar i Dag og Tid.
Fleire artiklar
Gjennom foto og tekst dokumenterte Maria Gros Vatne eit annleis liv på bloggen Wildandfree.no. Ho og mannen Nik Payne forlét bylivet og trygge jobbar til fordel for økologisk gardsbruk og heimeskule. Her ser me sonen Falk.
Foto: Maria Gros Vatne
Frå draum til sorg
Ukjent landskap vinn den eine prisen etter den andre. No er den å finne på lista over filmar som er kvalifiserte til vurdering av Oscar-akademiet i kategorien «Beste dokumentarfilm».
Peter Flamm (1891–1963) var ein tysk lege med jødisk familiebakgrunn som i 1926 gjorde furore med debutromanen.
Foto: Otto Kurt Vogelsang / Ullstein bild
«Jeg? er ein djupt fascinerande og høgst moderne tekst om sinnsforvirring og dobbeltgjengeri»
Marie Blokhus, Gard Skagestad og Kirsti Refseth spelar stykket til den tyske dramatikaren Marius von Mayenburg.
Foto: Monica Tormassy / Det Norske Teatret
Kven har makt over kven?
Velspelt om medviten og umedviten makt, sanning, manipulasjon og illusjon.
The Lady (Willa Fitzgerald) må flykte frå ein galen mann.
Foto: Another World Entertainment
Skrekkfilmen Strange Darling tuklar med tida for å trekke i gang tankane.
Sveinung Rotevatn (V), som ser opp, talte ikkje under behandlinga av den nye abortlova 3. desember. Den som gjekk fram til talarstolen flest gonger, var Marian Hussein (SV).
Foto: Thomas Fure / AP / NTB
Mors liv i salen
Debatten vi fekk høyre då den nye abortlova blei behandla tysdag, strekte seg frå 10.00 til 14.30, frå 1915 til framtida og frå fosteret til den store verda.
Papiravisa