CD

Guil­laume de Machaut:

Messe de Nostre Dame

Ensemble Gilles Binchois; dir.: Dominique Vellard. Cantus 1999/Brilliant Classics 2011

Ars nova («den nye kunsten») kallar me komposisjonsskulen som oppstod i Frankrike i byrjinga av 1300-talet. Det nye ved han var at den polyfone (fleirstemmige) vokalmusikken for fyrste gong oppnådde ein teknisk kompleksitet og eit klangleg uttrykk av typen me i dag gjerne oppfattar som «vakker» musikk. Ikkje det at komposisjonsskulen føreåt, ars antiqua, («den gamle kunsten») frå 1200-talet, ikkje var vakker. Men han kling mykje meir arkaisk og ru, utan den melodiske flyten og den meir metta harmonikken ars nova-musikken har.

Verkomgrep

Dei nye uttrykksmåtane ars nova-stilen gav, heng saman med utviklinga av ein ny og meir grannsam måte å notera rytmane på. For gjennom den såkalla «mensuralnotasjonen» kunne tidsverdien og tonehøgda til notane fastslåast nøyaktig. Dette gav komponistane ein annan kontroll over musikken – notane var ikkje lenger berre ein peikepinn på kva som skulle syngast, men formidla så mykje informasjon at me kan byrja å tala om «verk» skapte av «individuelle kunstnarar».

Denne nye individualiteten syner seg i verka til den franske musikaren, poeten og presten Guillaume de Machaut (1300–1377), som var den fremste ars nova-komponisten.

Lyrisk kontratenor

Ei legendarisk innspeling av Machauts Messe de Nostre Dame blei gjort av Ensemble Gilles Binchois i 1999. (Original-CD-en er vanskeleg å få tak i, men plateselskapet Brilliant Classics kom med ei billeg nyutgjeving i 2011.) Musikkhistorisk er dette mellomalderverket viktig: Så vidt me veit, er ho den fyrste polyfone tonesetjinga av alle dei faste messeledda i gudstenesta som er gjort av éin komponist. Likevel er det mykje me ikkje veit om stykket. Kva tid og i kva samanheng blei det til? Fekk komponisten nokon gong høyra det sjølv? Og korleis blei det framført i samtida?

Ein educated guess i høve sistnemnde gjev Ensemble Gilles Binchois på denne plata, som læt klangleg overtydande. Toppstemma i den firestemmige satsen blir sungen av den lyriske kontratenoren Andreas Scholl, som då innspelinga blei gjort, var på sitt beste, medan den stabile bassen Jacques Bona gjev solid harmonisk støtte til ensemblet. Saman får dei fint fram den jamne, lette flyten hjå Machaut, den som ikkje berre kom til å prega renessansens vokalpolyfoni dei neste to hundreåra, men vart eit ideal for kormusikken fram til vår tid.

Sjur Haga Bringeland

Sjur Haga Bringeland er musikar og fast musikkmeldar i Dag og Tid.