CD

Johann Sebastian Bach:

Sonatas for Viola [da Gamba] and Harpsichord

Antoine Tamestit, bratsj;
Masato Suzuki, cembalo.
Harmonia Mundi 2019

Johann Sebastian Bach (1685–1750) skreiv få, men utsøkte stykke for viola da gamba, det barokke, celloliknande strykeinstrumentet med seks eller sju strenger me gjerne kallar «gambe». Kva gambestykke er mest kjende hjå Bach? I kyrkjemusikken er det vel ariane i dei to pasjonane, og i orkestermusikken den sjette «Brandenburgkonserten», der høvesvis to bratsjar og gambar spelar toppstemmene, noko som skaper ein liksom ravgul klangfarge. Men det er i kammermusikken me finn dei viktigaste verka, nemleg dei tre sonatane for gambe og cembalo obligato. Obligato tyder her at cembaloen ikkje improviserer akkordar med høgrehanda, slik det er vanleg i barokkmusikk (såkalla basso continuo), men spelar ei utskriven melodiline. Dette gjer stykka til triosonatar, sjølv om berre to instrument er med.

Klassikaren

Om nokon skulle stilla meg det gamle «kva ville du teke med deg på ei aude øy»-spørsmålet, med den vrien at eg fekk ta med meg tre Bach-CD-ar, ville nok ei innspeling av gambesonatane vore med, nærare bestemt den som gambisten Paolo Pandolfo gjorde med cembalisten Rinaldo Alessandrini på plateselskapet Harmonia Mundi i 1999.

Sonaten i g-moll, BWV 1029, har alltid vore min favoritt, for han stikk seg fram med uvanleg catchy musikalske tema, som blir utvikla og varierte på genialt vis. Formalt sett har Bach her skapt ein hybrid mellom den strenge tyske triosonaten og den livlege italienske concerto-forma, den som vekslar mellom ritornell (refreng) og virtuose solopassasjar.

Stradivarius

Gamben har fleire strenger enn celloen, som har fire, og kan difor operera i så høgt register at det nærmar seg lyden av ein bratsj. Og det er nettopp bratsj han nyttar, franske Antoine Tamestit, på sitt nye album med den røynde Bach-eksperten Masato Suzuki frå Japan.

Korleis fungerer desse sonatane når bratsjen overtek rolla til gamben? Overraskande bra, noko som har med den musikalske substansen å gjera. I triosonatane komponerte Bach nemleg abstrakte kontrapunktiske (kunstferdig fleirstemmige) strukturar der instrumentvalet blir underordna. Lydleg er der sjølvsagt skilnadar, men klangen er ikkje grunnforskjellig – den lett nasale gambetonen er meir elegant enn den rue og meir direkte bratsjen. Samanliknar me innspelingane, får me òg inntrykk av at bratsjen har eit litt trongare dynamisk spekter enn gamben. Når det gjeld evna til å forma melodien songleg, får han det bra til, Tamestit, som her nyttar ein kostesam Stradivarius-bratsj frå 1672.

Sjur Haga Bringeland

Sjur Haga Bringeland er musikar, musikkvitar og fast musikk­meldar i Dag og Tid.