CD

Johan Kvandal:

Songs by Johan Kvandal

Isa Katharina Gericke, sopran; Joachim Knoph, klaver. LAWO 2021

Henrik Wergelands «Til min Gyldenlak» er eitt av dikta der orda har så mykje musikk i seg at det kan synast overflødig å tonesetja det. Likevel er det denne songen som sit lengst i etter å ha høyrt Isa Katharina Gericke og Joachim Knophs album med Johan Kvandals romansar for sopran og klaver.

Kvar komposisjon over eit dikt er samstundes ei tolking av diktet, og komponisten si «omsetjing» til musikk kan bli for tydeleg, for inngripande, særleg når det gjeld filigran poesi som Wergelands verk. Det blir som sommarfuglvengen du freistar å gripa: Uansett kor varsam du er, risikerer du å øydeleggja han.

Tidlaust

Men romansen «Til min Gyldenlak», op. 9 nr. 4, kan stå som døme på korleis det skal gjerast. Stykket, som kan ha blitt til i høve 100-årsmarkeringa for Wergelands død (altså i 1945), får fram det tidlause i betraktningane kring døden og livet: kring venleiken som held fram sjølv om mennesket som ovundrar han, atter er blitt til molda «hvoraf alt er skabt».

For å uttrykkja dei store tankane i det vesle lèt Kvandal klaveret tre tilbake for ein uttrykkssterk melodi i sopranen. Han nyttar den gjennomkomponerte forma frå tysk liedtradisjon, der kvar strofe får si eiga tonesetjing. Dette gjer ei grannsamt kontrollert musikalsk utvikling mogleg.

Gode tolkingar

Alle songane frå op. 9 er ikkje laga på dette viset. Der er overraskande mangfald i form, stil og uttrykk. Dei to fyrste songane har dikt av den fargerike målmannen, presten, forfattaren, bibelomsetjaren og Garborg-venen Ivar Mortensson-Egnund. Her er tonesetjinga meir to the point, med frodig, folkemusikalsk preg. Spesielt godt likar eg klaverakkompagnementet i «Helsarmål», op. 9 nr. 1, der me høyrer små, hardingfeleaktige motstemmer til sopranen. Men Kvandal kunne komponera heilt annleis enn dette òg, noko me merkar i sjette songen i same opuset, som er den underlegaste: I «Klage», med tekst av russaren Maxim Gorkij, er klaverstemma forma som eit polyfont J.S. Bach-verk.

Kva så med tolkinga av dette sjeldan framførte repertoaret? Ho er ypparleg. Sopranrøysta til Isa Katharina Gericke er klår, med islett av noko dult og mørkt der det høver. Diksjonen og vibratobruken gjer kvart ord skjøneleg. Joachim Knoph imponerer òg med sitt kjenslevare akkompagnement. Teknisk presterer han lytefritt, med gjennomtenkt, avvekslingsrik artikulasjon og dynamikkbruk.

Sjur Haga Bringeland

Sjur Haga Bringeland er musikar, musikkvitar og fast musikk­meldar i Dag og Tid.