Lytt til artikkelen:

CD

Nikolaj Rimskij-
Korsakov:

Orkestermusikk

Oslo-Filharmonien; dir.:
Vasilij Petrenko. LAWO 2020

Russaren Nikolaj Rimskij-Korsakov kjende verkeleg til klangkvalitetane hjå dei ulike orkesterinstrumenta. Meir enn nokon annan kunne han den høge kunsten å instrumentera: Like virtuost som ein god impresjonistisk målar visste å nytta alle fargane på paletten sin, greidde han å måla med klangfargar i partitura sine.

Likevel manglar det aldri klåre melodiliner i verka hans, skolert som han var i barokk- og wienerklassisk stil. For slik ein klassisk skolert målar må kunna teikna for å gje motiva sine form, meistra Rimskij-Korsakov dei kontrapunktiske strukturane som dannar skjelettet i den klassiske kunstmusikken.

Spansk

Kva så med stilen i orkesterverka hans? På Oslo-Filharmoniens nye album, der den nyss avgåtte russiske sjefdirigenten Vasilij Petrenko står på podiet, møter me både den heimslege og den kosmopolitiske komponisten. For etter å ha utdanna seg til marineoffiser ved militær­akademiet i St. Petersburg la han ut på ei fleire år lang jord­omsegling. Denne gav han røynsler med og innsikt i framande kulturar på ein måte få andre komponistar hadde den gongen.

Til uttrykk kjem dette i det fyrste stykket på plata, den femdelte orkestersuiten Capriccio Espagnol, op. 34 (1887), som oslofilharmonikarane spelar friskt og humørfylt. Her er ikkje berre dei musikalske temaa henta frå spansk folkemusikk; i partituret er òg det føreskrive at orkesteret skal etterlikna klangen og spelestilen til spanske instrument. Tydelegast er dette i fjerde­satsen «Scena e canto gitano» («Scene og sigøynarsong»), der fiolin- og bratsjstemmene er merkte med «quasi guitara».

Orientalsk og russisk

Klangen av Orienten kjende komponisten til frå tida på Krim og i Konstantinopel. Røynslene derifrå kan ein merka i orkestersuiten Scheherazade, op. 35 (1888), som har namn etter den kvinnelege forteljaren i Tusen og en natt. Her finst fleire intime, nærast sensuelle parti, der små instrumentgrupper spelar kammermusikalsk – eg likar korleis dirigenten her tek uttykket heilt ned og gjev solistane fritt spelerom.

For det vesteuropeiske 1800-talspublikummet var nok den russiske musikken like eksotisk som den spanske og orientalske. Men for Rimskij-Korsakov var dette lyden av det kjende og nære, som han formulerer musikalsk i Russisk påskeouverture, op. 36 (1888), der hymner frå den russisk­ortodokse gudstenesta er med. Oslofilharmonikarane får fram det høgtidsstemte og vørdnadsfulle i verket, som kan tolkast som manifestet for Rimskij-Korsakovs tru på eit autentisk russisk musikkspråk.

Sjur Haga Bringeland

Sjur Haga Bringeland er musikar, musikkvitar og fast musikkmeldar i Dag og Tid.