Lytt til artikkelen:

CD

Ludwig van Beethoven:

The Piano Concertos

Ronald Brautigam, hammarklaver; Die Kölner Akademi; dir.: Michael A. Willens. BIS 2019

Ludwig van Beethoven (1770–1827) var sjeldan ute i tide. Det finst mange historier om at musikarane hans fekk utdelt noteark der blekket framleis var vått. Mest ekstrem var vel urframføringa av Klaverkonsert nr. 3 i c-moll, op. 37, ved Theater an der Wien i april 1803. Komponisten skulle vera solist og trong ei «bladlus», som er det me i musikarsjargongen kallar slike som blar i notane for pianisten medan han spelar.

Musikarkollegaen riddar Ignaz von Seyfried melde seg frivillig og mintest seinare at han fekk sjokk då konserten byrja: For at ei bladlus skal kunna bla på rett stad, må ho jo lesa med i notane. Men notane til Beethoven var ikkje berre ufullstendige, dei bestod for det meste av tomme ark med «einskilde små leietrådar i form av for meg uskjønelege, egyptiske hieroglyfar». Den riddarlege bladlusa var imponert: «Beethoven spelte mest heile solostemma etter minnet, for som vanleg hadde han ikkje hatt tid til å festa henne til papir på førehand.»

To flygel

Ei av dei finaste innspelingane av Beethovens fem klaverkonsertar kom i fjor, på eit dobbelalbum med pianisten Ronald Brautigam og det tyske orkesteret Die Kölner Akademi. Brautigam har gjesta Noreg fleire gonger. Eg opplevde han sist for halvtanna år sidan, då han spelte Beethovens andre klaverkonsert med Bergen Filharmoniske Orkester. Kombinasjonen av kunstnarleg intuisjon og intellektuell presisjon imponerte.

Hovudskilnaden mellom konserten i Grieghallen og innspelinga er at det på plata blir nytta kopiar av instrument frå Beethovens tid, noko som gjev musikken eit anna, lettare og meir porøst lydbilete. Særleg gjeld dette Brautigams to hammarflygel, som begge er av wienertypen Beethoven brukte sjølv: I konsert nr. 1–3 høyrer me eit Walter & Sohn-flygel frå 1805, og i konsert nr. 4 og 5 eit Conrad Graf-flygel frå 1819.

Metallisk

Det karakteristiske lydbiletet kjem godt fram i den tredje konserten, som markerte eit musikkhistorisk brot med dei wienerklassiske koryfeane Haydn og Mozart: Verket er i moll, som var uvanleg for klaverkonsertar, og er halden i ein alvorsam, heroisk tone som kjennest djupt romantisk. Når klaveret i fyrstesatsen «Allegro con brio» kjem inn etter orkesterforspelet, merkar me den sylvblanke, litt stikkande metalliske lyden i Brautigams hammarklaver, som ikkje blandar seg like mykje med orkesterklangen som moderne instrument gjer.

Andresatsen «Largo» syner endå eit karakteristikum ved hammarklaveret, nemleg at lyden døyr ganske raskt bort når ein held nede tangentane. Er dette ei ulempe? Ikkje når pianisten veit å utnytta «veikskapen» slik Brautigam gjer det: Dei djupe akkordane i byrjinga læt klangleg meir åtskilde enn på moderne flygel, noko som skapar ein vakker kontrast til dei lange orkesterakkordane.

Sjur Haga Bringeland

Sjur Haga Bringeland er musikar, musikkvitar og fast musikkmeldar i Dag og Tid.