🎧 Kaukasisk koloritt
Torleif Thedéen byggjer opp spenningsfulle frasar i Khatsjaturjans cellokonsert.
Den armenske komponisten Aram Khatsjaturjan (1903–1978) frå Georgia på eit sovjetisk frimerke frå 1983.
Lytt til artikkelen:
CD
Aram Khatsjaturjan:
Cello Concerto
Torleif Thedéen, cello. Staatsorchester Rheinische Philharmonie; dir.: Daniel Raiskin. CPO 2020
«Khatsjaturjan imiterer berre seg sjølv!», utbraut komposisjonsprofessoren ved Gnesin-instituttet i Moskva då han gjekk gjennom leksa han hadde gjeve elevane sine, nemleg å skriva eigne variasjonar over «Solveigs sang» frå Edvard Griegs andre Peer Gynt-suite. Alle elevane hadde løyst oppgåva slik lærebøkene føreskreiv – med unntak av den sjølvlærte bokbindarsonen Aram frå Tbilisi i Georgia, som instinktivt utstyrte Solveig med det professoren kalla «eintydig orientalske rytmar».
Pauketrille
Eg vil ikkje kalla det imitasjon. Ein referanse er vel det rette ordet. Ho høyrest i alle høve kjend ut, opninga av Aram Khatsjaturjans Cellokonsert i e-moll frå 1946, som solisten Torleif Thedéen og det tyske Staatsorchester Rheinische Philharmonie her gjev oss ei livfull tolking av. Stykket startar nemleg med same typen svulmande pauketrille som «A-mollkonserten».
Også framhaldet, etter rekkja med massive, dissonerande strykarakkordar, har noko griegsk ved seg. For til liks med Grieg greier Khatsjaturjan å kombinera kromatiske liner (melodiar bygde opp av halvtonetrinn) med grasiøs lette i den musikalske teksturen. Franskmenn ville ha kalla det impresjonistisk. Men for nordmenn er no eingong Grieg den næraste referansen, sjølv om han i sin tur stod i gjeld til dei franske impresjonistane.
Songleg
Me skal likevel ikkje langt ut i fyrstestasen «Allegro moderato» før dei hoggande danserytmane frå Khatsjaturjans heimland tilfører materialet eksotisk farge. Til dette folkeleg framandvorne i ein kunstmusikalsk kontekst: Var det slik det europeiske konsertpublikumet i si tid oppfatta Griegs musikk? Her i Noreg er me jo vande med hallingrytmar og dei suggererande ornamenta frå hardingfelemusikken. Men i konsertsalane i Tyskland, Frankrike og England må vel Griegs norske vriar ha verka like framande som Khatsjaturjans kaukasiske koloritt.
Cellokonserten er likevel ikkje på langt nær så «barsk» som andre Khatsjaturjan-verk – eg tenkjer til dømes på den mest kjende satsen hans, «Sverddansen», i balletten Gajane frå 1942. Konserten er nemleg dominert av songlege melodiliner, særleg i den rolege andresatsen «Andante sostenuto». Med effektfull vibratobruk og raffinert disposisjon av dynamikken byggjer solisten Thedéen her opp uhyggjeleg spenningsfulle frasar.
Sjur Haga Bringeland
Sjur Haga Bringeland er musikar, musikkvitar og fast musikkmeldar i Dag og Tid.
Er du abonnent? Logg på her for å lese vidare.
Digital tilgang til DAG OG TID – heilt utan binding
Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.
Lytt til artikkelen:
CD
Aram Khatsjaturjan:
Cello Concerto
Torleif Thedéen, cello. Staatsorchester Rheinische Philharmonie; dir.: Daniel Raiskin. CPO 2020
«Khatsjaturjan imiterer berre seg sjølv!», utbraut komposisjonsprofessoren ved Gnesin-instituttet i Moskva då han gjekk gjennom leksa han hadde gjeve elevane sine, nemleg å skriva eigne variasjonar over «Solveigs sang» frå Edvard Griegs andre Peer Gynt-suite. Alle elevane hadde løyst oppgåva slik lærebøkene føreskreiv – med unntak av den sjølvlærte bokbindarsonen Aram frå Tbilisi i Georgia, som instinktivt utstyrte Solveig med det professoren kalla «eintydig orientalske rytmar».
Pauketrille
Eg vil ikkje kalla det imitasjon. Ein referanse er vel det rette ordet. Ho høyrest i alle høve kjend ut, opninga av Aram Khatsjaturjans Cellokonsert i e-moll frå 1946, som solisten Torleif Thedéen og det tyske Staatsorchester Rheinische Philharmonie her gjev oss ei livfull tolking av. Stykket startar nemleg med same typen svulmande pauketrille som «A-mollkonserten».
Også framhaldet, etter rekkja med massive, dissonerande strykarakkordar, har noko griegsk ved seg. For til liks med Grieg greier Khatsjaturjan å kombinera kromatiske liner (melodiar bygde opp av halvtonetrinn) med grasiøs lette i den musikalske teksturen. Franskmenn ville ha kalla det impresjonistisk. Men for nordmenn er no eingong Grieg den næraste referansen, sjølv om han i sin tur stod i gjeld til dei franske impresjonistane.
Songleg
Me skal likevel ikkje langt ut i fyrstestasen «Allegro moderato» før dei hoggande danserytmane frå Khatsjaturjans heimland tilfører materialet eksotisk farge. Til dette folkeleg framandvorne i ein kunstmusikalsk kontekst: Var det slik det europeiske konsertpublikumet i si tid oppfatta Griegs musikk? Her i Noreg er me jo vande med hallingrytmar og dei suggererande ornamenta frå hardingfelemusikken. Men i konsertsalane i Tyskland, Frankrike og England må vel Griegs norske vriar ha verka like framande som Khatsjaturjans kaukasiske koloritt.
Cellokonserten er likevel ikkje på langt nær så «barsk» som andre Khatsjaturjan-verk – eg tenkjer til dømes på den mest kjende satsen hans, «Sverddansen», i balletten Gajane frå 1942. Konserten er nemleg dominert av songlege melodiliner, særleg i den rolege andresatsen «Andante sostenuto». Med effektfull vibratobruk og raffinert disposisjon av dynamikken byggjer solisten Thedéen her opp uhyggjeleg spenningsfulle frasar.
Sjur Haga Bringeland
Sjur Haga Bringeland er musikar, musikkvitar og fast musikkmeldar i Dag og Tid.
Fleire artiklar
Utvalsleiar Line Eldring leverer NOU-rapporten om EØS-avtalen til utanriksminister Espen Barth Eide (Ap).
Foto: Terje Pedersen / NTB
Kva er alternativet til EØS-medlemskap?
Anna Kleiva er forfattar og omsetjar.
Foto: Privat
Anna Kleiva er ny diktskribent i Dag og Tid
«Eg ser fram til å arbeida meir med einskilde dikt frå ulike forfattarar.»
Sofi Oksanen er av dei forfattarane som har fått flest prisar i Norden. Bøkene hennar er omsette til 46 språk. Biletet er frå bokmessa i Wien i 2022.
Foto: Nicola Montfort / Wikimedia Commons
Vald mot kvinner som våpen
Sofi Oksanen ønskte å skrive ei bok som er tilgjengeleg for vanlege lesarar, som kan lesast utan kart og utan at ein treng følgje krigsnyhenda dag for dag. At essayet Putins krig mot kvinner skulle bli så skremmande, såg ho ikkje heilt for seg.
For Balázs Orbán, som er politisk rådgjevar for statsministeren, er jobben å halda fast ved dei langsiktige måla til regjeringa mellom alle dei mindre og større oppgåvene i kvardagen.
Foto frå heimesida til Orbán Balázs i regjeringa
Verda ifølgje Orbán
BUDAPEST: I ei ny bok fortel ideologen til Viktor Orbán korleis Ungarn vil utfordra den liberale verdsordninga. Weekendavisen har møtt han.
Gjengkrim – ein varsla katastrofe
Det går knapt ein dag utan grove valdshendingar i Oslo. Bak står gjengar og mektige kriminelle nettverk som har vakse fram dei siste ti åra.
Papiravisa