Lytt til artikkelen:

CD

Georg Friedrich Händel:

Almira

Emöke Baráth og Amanda Forsythe, sopran; Colin Balzer, tenor; mfl.; Boston Early Music Festival Orchestra; lutt og musikalsk leiing: Paul O’Dette og Stephen Stubbs. CPO 2019

Barokkopera er ikkje for pyser. Fire CD-ar må til for å festa Georg Friedrich Händels (1685–1759) fyrste opera, Almira, til plate. Det vil seia: Eg har opplevd forkorta versjonar av verket ved tyske operafestivalar. Men fire timar lang, med over 70 einskildnummer, er altså originalversjonen som Boston Early Music Festival Orchestra produserte som fullskala sceneverk i USA i 2013.

Albumet som no er lansert, er ei studioinnspeling frå 2018 – slike har som regel mykje betre lyd enn opptak gjorde i operahus med knirkande scenegolv. Innspelinga ber ikkje preg av den akademiske turrleiken somme slike «historisk korrekte» operaprosjekt har. Stykket kling nemleg frodig og fargerikt og kan nytast utan at ein fordjupar seg i den forvirrande handlinga: For meg er det Händels musikk som gjer dette kvadrupelalbumet fyrsteklasses, der ensembleleiarane Paul O’Dette og Stephen Stubbs (som begge spelar lutt) balanserer grannsam vitskapleg tilnærming med truverdig kunstnarleg tolking.

Siciliansk dronning

Handlinga i Almira er fiksjon, men går føre seg i eit historisk miljø på 1100-talet. Ho som i librettoen (songteksten) blir kalla Almira, er i røynda kongsdottera Elvira av Castilla, som levde frå kring 1100 til 1135. Elvira gifte seg med den normanniske greven Roger II av Sicilia i 1118. Då han i 1130 blei krona til konge, blei ho Sicilias fyrste dronning.

I Händels moderne verkkatalog er Almira det fyrste opuset (HWV 1). Stykket hadde premiere den 8. januar 1705 i byrepublikken Hamburgs Oper am Gänsemarkt (Operaen ved gåsemarknaden), som var det fyrste borgarlege operahuset på tysk kulturområde.

Verket var ein braksuksess som kravde 20 framføringar før operahungeren til hamburgarane var stilt. Musikkhistorisk er det viktig av fleire grunnar. Dette er det fyrste bevarte Händel-verket som kan daterast, komponert då han var i slutten av tenåra. Stykket er samstundes den einaste bevarte av i alt fire operaar komponisten skreiv i Hamburg, og er eit framifrå døme på den hamburgske operastilen kring 1700.

Yppig instrumentert

Kva er typisk for stilen? Händel blandar stiltrekk frå tre ulike operatradisjonar: Ouverturen, korsatsane og dansenummera er henta frå fransk hoffopera. Dei virtuose da capo-ariane i ABA-form er derimot italienske i stilen. Eit tysk trekk er den ekstravagante instrumentasjonen, som (i tillegg til strykarar og andre strengeinstrument) har blåsarar som trompetar, blokkfløyter, oboar og fagottar.

Instrumentmangfaldet er vakkert, men det styrkjer òg meiningsinnhaldet i ariane. Døme på dette er Almiras «Geloso tormento» (Sjalusiens pine) i fyrste akt, der ein soloobo svever over pulserande styrkarar. Denne teknikken for å uttrykkja smerte og otte kom Händel til å nytta i mange av dei seinare operaane sine. Den effektfulle bruken av soloinstrument syner seg òg i arien «Was ist des Hofes Gunst?» (Kva er føremonen ved hoffet?) i tredje akt, der Fernando, kjærasten til Almira, sit fengsla. Fernandos einsemd og desperasjon blir her uttrykt gjennom ein duett av solofiolin og solocello.

Fleirspråkleg

Observante lesarar har kan henda merkt seg at dei to nemnde ariane har titlar på ulike språk, den fyrste på italiensk, den andre på tysk. Dette er òg eit kjennemerke ved den eklektiske, tyske operastilen: Librettoen til éin og same opera kunne ha både tysk, fransk og italiensk tekst, alt etter kva for affekt som skulle uttrykkjast. Det beste dømet frå Almira er den rasande vendettaarien «Proverai» i fyrste akt – hemn og harme kling no eingong best på italiensk.

Sjur Haga Bringeland

Sjur Haga Bringeland er musikar, musikkvitar og fast musikkmeldar i Dag og Tid.