Dette byrjar som ei dagsaktuell og fersk moralsk norsk politisk soge, men så er det noko heilt anna. Berre vent og sjå. Eller?

På Inderøy fekk dei for mange år sidan ein ny og litt for energisk vikar som heradskasserar. Han fann kvikt ut at den gamle distriktslegen betalte for lite i skatt, og skattesnytarar ville han ikkje vita noko av.

Reknestykket var enkelt: Legen, som hadde vore i bygda i fleire år, oppgav ei inntekt som tilsvarte det han fekk refundert i trygdepengar. På krona. Men han hadde mange andre pasientar i tillegg, så her var det opplagt at store summar – ikkje mange millionar, sant nok, men likevel – hadde stø kurs rett under bordet. Så nykomlingen ville setja seg i respekt og klaska ein drabeleg straffeskatt rett i hovudet på veteranen.

Det han ikkje visste, var at veteranen ikkje kravde pengar av pasientane sine:

– Aldri. Eg har ikkje tid til å bruka pengar på meg sjølv. Eg har kontortid, og ettermiddagen går til husbesøk. Det er folk her som sit litt trongt i det, og dei sender eg inga rekning til.

Far min visste det. Det hadde aldri lukkast han å få prakka så mykje som ei krone på dokteren. Så denne straffeskatten sette han ikkje pris på. Men han visste at far, som var førtidspensjonist på grunn av dårleg hørsel – eit handikap for ein lærar – brukte mykje av tida si til å hjelpa vanlege folk med sjølvmeldinga, så far hadde oversyn over lokaløkonomien.

Distriktslegen vart skikkeleg sur og fann seg ikkje i å verta tjuvkjend, som det heiter i Trøndelag. Han gjekk til far og ville ha hjelp med eit brev til økonomen. Far hadde aldri betalt dokteren noko, han heller, så han gjekk til blekkhuset og tok pennen fatt. Det vart eit godt brev – i alle fall var far sikker på det.

Og nokon straffeskatt vart det ikkje.

Så seint som i 1959 skulle eg i militæret og bad doktoren og lensmannen om vandelsattest. Det var ei rein ekspedisjonssak, men eg hadde hatt sommarjobb og var styrtrik, og for vandelsattesten ville eg gjerne betala.

– Ikkje snakk om. Eg hugsar meslingane dine for 15 år sidan. Alvorlege saker. Og kusma fekk du òg, heldigvis seint nok til at du nok ikkje vert barnlaus. Lykke til vidare. Pengar? Vi brukar ikkje slikt her.

Seinare fekk eg vita at til folk i bygda sende kjøpmannen kvar seinhaust, på oppdrag frå dokteren, ei kasse med godsaker, mest frukt, men andre matvarer òg. Han fekk ei namneliste frå dokteren, og det var tenåringsson hans som pakka varene. Han hadde teieplikt, og visste kva det var for noko lenge før han vart sjukehuslege på Ullevål. Mange år seinare fortalde han meg at det vart avgjerande for yrkesvalet hans, og det drog med seg at det var han som ein januarkveld i 1991 vart kalla til kong Olav, som hadde fått lågt blodtrykk og låg alvorleg sjuk oppe på Kongsseteren. Lite kunne gjerast, og i samråd med prinsessene Ragnhild og Astrid avgjorde han at kongen burde verta liggjande og ikkje flyttast. Kong Olav døydde same kvelden.

Eg veit det ikkje, men eg trur ikkje kongen fekk rekning frå den doktoren, som er pensjonert no og heilt ukjend utanfor krinsen av sine aller nærmaste. For han er det heilt greitt på den måten, jamvel om han aldri vart statsråd og heller aldri har gått ut av noka regjering. Men han hadde kvalifikasjonar.

Per Egil Hegge