Utvisingar i dusinvis er ikkje heilt vanleg i diplomatiet; oftast er det enkelttilfelle, og skuldingane går gjerne ut på at den diplomaten som må heim, har drive verksemd som er i strid med hans eller hennar diplomatiske status.

Det kan vera noko i det, men gjerne er det ei kvittering for at den som får reisepass, må dra heim fordi vertslandet sjølv har måtta senda ein representant i retur. Det hender at det vert gjort i flokkvis, tidleg i 1970-åra sende den britiske regjeringa over 70 sovjetiske diplomatar attende til Moskva. Så mange diplomatar hadde ikkje Storbritannia i Moskva, og da vart det vanskeleg med likevekta.

For to veker sidan sende den tsjekkiske regjeringa 16 russiske diplomatar heim frå Praha, og den avgjerda kom overraskande av fleire grunnar. Fordi russarane ikkje godt kunne tømma den tsjekkiske ambassaden i Moskva for tsjekkiske tenestemenn utan at det vart ei ekstra stor belastning, fann dei ein ny vri: President Putin underteikna eit dekret om at sivile utlendingar ikkje får arbeida ved utanlandske stasjonar i Russland. Dei gjer lettare og mindre viktig kontorarbeid, men ei slik blokkering fører til store praktiske vanskar for den daglege drifta av ambassaden.

Men grunngjevinga var original og overraskande frå tsjekkisk side: Tsjekkarane sa at russiske etterretningsagentar hadde stått bak ein sabotasjeaksjon mot eit ammunisjonslager lengst aust i Morava (Mähren), ikkje langt frå byen Zlin på grensa til Slovakia. Og dei hadde namn og bilete: Aleksandr Petrov og Ruslan Bosjirov var dei to som for fire år sidan brukte nervegifta novitsjok mot ein russisk avhoppar og dotter hans i den britiske byen Salisbury. Britane meiner at dette er agentar for den russiske militære etterretningstenesta GRU, og at dei eigenleg heiter Aleksandr Misjkin og Anatolij Tsjepiga. Alle slike agentar har falske namn, og som markering av at dette er ein spesiell bransje, heiter dette kodenamnet «legende», der både namnet og biografien er oppdikta.

I mi tid som korrespondent i Moskva var det ein kontaktperson som heitte Viktor Louis, som hadde lov til å «hjelpa» utlendingar. Det kom ein biografi om han etter at han døydde, og tittelen var ein fulltreffar: Tsjelovek s legendoj (Mann med legende). Han var russar med fortid i fangeleir, han hadde britisk kone, samla på dyre bilar og verka som korrespondent for London-avisa Evening News, og han var den første som melde at Nikita Khrusjtsjov var avsett i 1964. Han melde mykje interessant, og noko av det var altså sant.

Det forunderlege ved dei ferske russisk-tsjekkiske komplikasjonane er den lange reaksjonstida, og at den tsjekkiske presidenten Milos Zeman har hatt eit godt samarbeid med Putin, så godt at Zeman tagde bom stille i august 2018 da tsjekkarane gjerne ville markera 50-årsdagen for den sovjetiske invasjonen i 1968. Lista kan gjerast mykje lengre, og statsministeren, Babis, gjorde sitt beste, men fekk inga hjelp frå presidenten. Det hjelper ikkje på oversynet at også naboane i aust, slovakane, har blanda seg inn og utvist fleire russiske diplomatar frå Slovakia, eller at Babis er halvt slovak.

Etter bragdene i Salisbury har Misjkin og Tsjepiga, alias Petrov og Bosjirov, fått medalje av Putin, som sjølv er gamal etterretningsmann, så her er det mangt og mange ein skal halda styr på.

Å, så mykje enklare det var medan Brezjnev enno stod oppreist – men mot slutten var vel det omtrent det einaste han gjorde,

Per Egil Hegge