Eg hadde ein slektning som var så glad for å bu i Oslo.

– Her er vêret alltid bra, sa han og stirte ut på Oslo-skodda, som eg tykte var fæl og utriveleg, og som eg brukte fleire år på å venja meg til.

– Tenk på alt vi vert sparte for, sa han, vestlandsstormar og høljeregn, og om sommaren er det sol, og den tropiske varmen slepp vi òg.

Det var berre så vidt han vart lei seg når snøen smelta, det var knapt at han tykte vintersesongen vart lang nok. Han hadde vore eitt år i USA, og der hadde han opplevd, og overlevd, eit par skypumpesystem som hadde rasert nokre småbyar i nærleiken.

Det hende at han fortalde om alt desse skypumpene øydela, og eg skreiv det meste på kontoen for amerikanske overdrivingar. Etter åtte år i USA nokre år seinare gjekk det opp for meg at han hadde snakka sant.

Den første helga no i november gjekk det med over tusen heimar og om lag hundre fredelege amerikanarar i det verste skypumpesystemet eg har høyrt om, der delstatar som Kentucky og Tennessee vart råka. Det er øydeleggingar så nådelause, og ein trur knapt nok det ein får sjå på nært hald, og at dei som overlever, gjer akkurat det, så vidt det er. Som bilpassasjer hamna eg eit par–tre gonger i slike system, og ein treng ikkje vera mykje religiøs av seg for å beda inderleg om å sleppa ein runde til.

Ein gong heldt sjåføren min på å køyra inn i eit grisefjøs som brått stod midt på vegen, og nokre vettskremde griser prøve å koma seg unna i god tid før julebordet. Folk gjer som nordmenn når dei får fjøs og andre driftsbygningar øydelagde: Dei byggjer på nytt, på same staden. Å flytta husa til ei anna tomt har lite for seg, skypumpene har ikkje noko føreseieleg mønster, dei berre kjem.

Krafta i dei er slik at farten og styrken ikkje kan målast, instrumenta vert knuste av vindstyrken, så det er berre å lita på forsikringspolisen eller styresmaktene, som nok kjem med eit eller anna hjelpetiltak. Eller ein kan tru at det er Guds straffedom der ein subbar rundt i vrakrestane. Ein fjern slektning i Montana såg lastebilen sin hoppa opp og ned for kvart stormkast, og det einaste han kunne gjera, var å lita på Gud – som han hadde eit heller fjernt og kaldt tilhøve til.

Dei stroka som vart herja av skypumpene no i helga, er vakre, nærast idylliske, men det endrar seg brått og nådelaust. Og så får ein lita på forsikringsagenten.

Det er strok i USA som berre sjeldan får skypumper på vitjing. Nokre tider av året er dei som bur i desse traktene, meir utsette, men i november er dei sjeldsynte. Så trygg er ingen, om ein da ikkje vel å bu i Oslo-traktene – som den skiglade slektningen min. Men han reiste aldri meir til Amerika etter det han hadde sett, og han vart ein trufast gjest i Oslomarka.

Per Egil Hegge

Retting

I Dag og Tid 3. desember skreiv eg om Truls Gullowsen og plasserte han som diplomat i Moskva. Korrekt namn er Per Jahn Gullowsen. Min feil.