Det var alltid 1. mai-stemning på Inderøy når morgonmusikken spela opp – ikkje til dans, men til den tidlege musikken frå musikklaget Laat i Helgesenbakken forbi huset vårt i morgonstunda. Grannen hadde vore heimanfrå på tømmerhogst nokre veker, og han brukte 1. mai til hagearbeid. Far konverserte høfleg og korrekt med han om daglegdagse emne, og etter kvart fall livet attende til det gamle mønsteret, medan etterkrigsbrikkene fall på plass.

Musikklaget Laat sette inn med «Opp, alle jordens bundne treller», og far heldt seg unna hagearbeidet den dagen; det var offentleg høgtidsdag frå og med 1947, og far respekterte slikt, jamvel om han ikkje hadde noko med Arbeidarpartiet å gjera. Eller Arbeidspartiet, som Ap-presten konsekvent insisterte på å seia.

Det budde to tidlegare NS-folk i Helgesenbakken, og dei måtte tola NS-fortida si i etterkrigsåra, som ikkje hadde gitt dei eit verre rulleblad frå krigstida enn at dette vart tolerert, det proletære morgonmusikkinnslaget medrekna. Vi skulle alle leva vidare, og politikk var ikkje eit naturleg emne denne dagen.

Far var ikkje glad for at det var nett desse tonane som skulle ha han ut or morgondynene, men som undervisning i toleranse var det ei nyttig øving. Eg har ofte tenkt på kor nyttig det var med mai-dagen, som varar lenge i Trøndelag.

Eit omskifteleg liv har ordna det slik at eg har måtta høgtida den finske nasjonaldagen i sprengkulde i desember, fordi russarane i si tid fann ut at finnane ikkje kunne ha vår når det var altfor kaldt. Vi har vorte sparte for mykje, og det lenge før Kreml fann ut at det er fleire månader i året då det ikkje er spesielt vårleg.

Så for meg er «Alle jordens bundne treller» meir enn vårleg nok på grunn av tonane over Inderøy, same kva dei syng på russisk: «Vi byggjer den nye verda, vår nye verd», står det meir enn poetisk nok, og akkurat i 2022 ser vi kor mykje det har vore til hjelp for oss, for ikkje å nemna den hjelpa som ukrainarane ikkje har fått i den situasjonen dei vart vikla inn i.

Så kan vi samla oss, som vi fekk hjelp til no i vår, med pakkfulle Oslo-gater, med kongen og hans hus og huslyd slik det skal vera, og slik det vart i år. Ting var på rett plass, den gamle NS-lensmannen har inga fortid å minnast lenger, og som dei seier i Østfold: Alt ordnar seg når ein berre gir seg nok tid.

Kor hardt reiv det i sjela hos dei gamle NS-folka som måtte svelgja tonane frå «Internasjonalen» og vår «folkevår»? Eg veit ikkje. Men ei påminning kom så seint som i 1984, da ei klassevenninne stansa meg midt i eit dansetrinn med replikken: «Per Egil, du mobba meg aldri for at far min var innom NS.» Den tanken var aldri innom hausen på meg; om nokon var utan skuld i slike ting, var det ho. Eg vart både paff og stum, men prøvde så tappert eg kunne, å dansa vidare. Det gjekk skralt, nokon Fred Astaire er eg ikkje, men eg fullførte på eit vis, eit merkeleg vis, forresten, som Olav Duun skriv.

Vi har alle vårt, og som nemnt må vi gå – eller dansa – vidare. Og våren lid langt alt, og det vert som det skal når vi berre får gitt oss tid. Og akkurat det har vi godt lag med i Inntrøndelag; der har vi handlaget. Det skal vi ha.

Per Egil Hegge