Den russiske ambassadøren i Washington fekk ein rask helgetur til Moskva denne veka. Han vart kalla heim for konsultasjonar.

Slikt kunne nok ordnast ved hjelp av moderne teknikk i vår tid og utan dyre flybillettar, men mykje av poenget ligg i det demonstrative: President Vladimir Putin er ikkje blid på den amerikanske statssjefen for tida, og dette vert understreka ved hjelp av ein flytur over Atlanterhavet.

Så mykje sit framleis att av diplomatisk skikk og bruk. Det er alvorleg, ei slik reise veg tyngre enn ord, og russarane får sagt at dei verkeleg er sure fordi president Biden svara ja på spørsmålet om han rekna Putin for å vera ein drapsmann. Det har Biden sagt før, og bruk av nervegift som novitsjok mot folk som Kreml mislikar, meiner nok amerikanaren at ikkje er bra.

Det hender ofte at slike reiser nett har dette føremålet: å signalisera at no har ting gått litt for vidt.

Slike ambassadørreiser er ein del av det diplomatiske spelet, og det var tydeleg nok denne månaden. Vanlegare er det at reiser av denne typen er diskré; dei vert ikkje kunngjorde, og da er dei ein pynteleg del av det diplomatiske dagleglivet, eller maskineriet, om ein vil. Det er òg mogleg å flytta på ein ambassadør for å markera at han eller ho burde ha gjort jobben sin på ein litt annan måte. Ein episode eg hugsar, var i 1968. Da vart den norske ambassadøren i Moskva, Ivar Lunde, brått flytta til Wien fordi han hadde slengt med leppa og sagt at ein sovjetisk diplomat var send heim frå Oslo fordi han hadde vore litt for aktiv i arbeidet med å skaffa seg kontaktar mellom yngre norske politikarar. Han var ein omgjengeleg og hyggjeleg kar, men etter sommarferien det året sa den sovjetiske ambassaden berre at han var heime att i Moskva. Ikkje noko meir – russarane heldt seg til det uskrivne regelverket, og «Pusjkin», som temmeleg sikkert ikkje var det verkelege namnet hans, høyrde vi ikkje meir ifrå.

Det er langt mellom dei journalistiske godbitane på dette feltet. Men den som finles den store biografien om statsminister Tage Erlander (ei grei sak på vel 850 sider), får vita at den svenske regjeringssjefen var så misnøgd med ambassadøren sin i Moskva, Gunnar Jarring, at han kalla han heim for «konsultasjonar» fordi han ikkje fylgde instruksen om å undersøkja bakgrunnen for at Raoul Wallenberg forsvann i sovjetisk fangenskap ved årsskiftet 1944–1945. Det var ei sak som vart ei tung bør for tilhøvet mellom Moskva og Stockholm. Ho er enno ikkje løyst, russarane har ikkje sagt anna enn at Wallenberg (f. 1912) døydde av hjartesvikt. Jarring var kandidat til stillinga som generalsekretær i FN, og svenskane var litt for snille med han av den grunn. Det heldt dei fram med: Da statsminister Olof Palme var på offisielt besøk i Moskva i 1970, «informerte» Jarring regjeringssjefen sin om at ei tale han heldt i Kreml, vart trykt i Pravda utan sensur. Det var ikkje sant, og eg ser enno for meg andletet på Palme da vi pressefolk fortalde han om fadesen, infame gledesdreparar som vi er. Og Jarring var ikkje den som slengde med leppa: Han heldt heilt tett om at det sovjetiske utanriksdepartementet hadde sagt at det ville vera ei uvenleg handling frå svensk side dersom Stockholm i 1970 hadde kontakt med nobelprisvinnaren Aleksandr Solzjenitsyn.

Solzjenitsyn var sjeldan i beit for ord og spurde om det var slik at nobelprisen var å sjå på som tjuvegods.

Som dei seier nordpå: Å sånn går nu dagan.

Per Egil Hegge