Å stå andlet til andlet med døden er ei alvorleg sak, same kor klisjéprega uttrykket kan verta. Og vel å merka: Det er over all måte viktig at ein i slike situasjonar er omhyggjeleg med ordvalet.

Midtveka i mars vart her i kongeriket kjenneteikna av nokre dødsfall og stor uro; det var ikkje berre hos oss at folk som hadde fått nykonstruerte vaksinetypar med ukjende og merkelege namn, døydde på grunn av den vaksinen som skulle berga livet deira. Eller for å vera ekstra omhyggjeleg med ordvalet: Dei døydde etter å ha fått vaksinen; vi visste enno ikkje heilt sikkert at sprøyta var årsak til dødsfallet, og ekspertane ville logisk og etisk nok undersøkja saka grundigare. Post, sed non necessiter propter hoc, seier dei latinkyndige: Om noko hender etter noko anna, er det ikkje opplagt at det første var årsaka til det siste.

Saka interesserte meg meir enn direkte: Eg fekk vaksine mot covid-19 første veka no i mars, eg har alderen til det, og etter timeplanen skulle eg så få dose nr. 2 siste dagen i månaden. Eg opponerte, og ikkje berre fordi eg har ord på meg for å vera dyktig og energisk til å finna motargument. Eg vart smitta med korona, eller covid-19, i mars i fjor, og meinte at eg da var såpass grundig vaksinert etter naturmetoden at det måtte vera nok med éin dose når sprøytene vart tilgjengelege. Annan fagleg grunn til dette synet hadde eg ikkje enn at fleire virologar hadde sagt det same, skrekk for spisse sprøyter har eg ikkje, men moro er det knappast, og helseutgiftene er høge nok som dei er. Ei sjukesyster som stikk meg med sprøytenåler rett som det er, fordi det er jobben hennar, meinte det same: Eg skulle ikkje ha meir enn den eine sprøyta, og ho er ikkje trygg på at ho vil ha nok vaksinar på lager, så ho ville at eg skulle anka avgjerda. Det førte fram.

Men utgangspunktet var altså ordvalet. Etter at ei sjukesyster døydde, vart det uro og sorg på arbeidsstaden hennar, eit sjukehus i Innlandet. Der var det ein av kollegaene hennar som meinte at ein måtte sjå kaldt og roleg på dette; ho hadde fått den nye vaksinen, men uhell skjer i helsestellet som andre stader, og det galdt å finna årsaka. Rett nok, men å sjå kaldt på døden kan vera etisk uforsvarleg i somme situasjonar. Og det var ikkje så mange som opponerte da helseekspertar i fleire av dei europeiske landa tok ein pause i bruken av den vaksinetypen som hadde fått mistankens lys på seg.

Eg har eit enda betre døme, henta frå mi eiga yrkesgruppe, på uheldig ordval. Ein yrkesbror gjorde for nokre år sidan eit radiointervju med ein heidersmann frå ei bygd i Nord-Noreg. Mannen var fiskar, og han var nokså ordknapp. Det kom berre stutte og mutte setningar ut av munnen hans, og intervjuaren, som var kjend som ein skikkeleg pratmakar, braut stilen og ymta frampå om intervjuet kunne ha godt av litt fest og moro. – Tja, sa mannen, det var no det at kona hans var død for eit par veker sidan, og etter nær 50 års samliv var dagane hans vortne litt stusslege.

Den dynamiske intervjuaren hadde neste spørsmål klart: – Var det noko alvorleg ho døde av?

Intervjuet var redigert og vart sendt i opptak. Men det hender at saksa kan og skal brukast utan at det er tale om sensur.

Per Egil Hegge