Dei fleste meiner at det partisystemet vi har her heime, er det beste, for da greier ein seg utan betringar eller endringar. Endringar er alltid til bry, for ein må tenkja nytt, da, og det kan alltid verta strevsamt.

Amerikanarane rosar seg av at dei har eit topartisystem, enda det i røynda er svært lenge sidan dei har hatt noko slikt, dersom ein ser nøye etter.

Det er ikkje så mange år sidan dei meinte at dei hadde skaffa seg eit teselskapsystem, det skulle vera ei forbetring av noko dei sjølve konstruerte under opprøret i samband med den amerikanske revolusjonen – som etter skikkelege revolusjonære si meining slett ikkje var nokon verkeleg revolusjon: Det flaut for lite blod, og det var for mange som overlevde. Slik kan ein ikkje ha det.

I Russland, derimot, var det skikk på sakene. I alle fall flaut det meir enn nok blod. Og gudane skal vita at ein skikkeleg revolusjon, det fekk russarane, med handlekraftige og intrigerande teoretikarar som visste kva dei ville, og vel så det.

Ein annan feil som amerikanarane måtte slita med, var at systemet ikkje var det same over heile det mangslungne landet; sørstatsdemokratar viste ei åtferd som altfor lite likna på det som nordstatsdemokratar stort sett heldt på med eller tok sikte på. Dermed vart det ikkje noko av det storarta slagordet e pluribus unum – «av mange ein» (underforstått «ein stat»), og meir skulle ikkje til før einskapstanken ikkje vart noko av.

Truleg er landet rett og slett for stort til at denne einskapstanken kan verta til den røyndomen som amerikanarane tidleg hadde tenkt seg eller sett for seg. Amerikanarane kjem frå mange stader, altfor mange stader når sant skal seiast, og så vert samansettinga for komplisert og krev for mykje.

Så går det ikkje betre enn at amerikanarane spreier seg for mykje eller over eit altfor stort og vidt område, og dei treng hjelp til å halda saman på det store riket sitt. For ikkje å snakka om at dei må ha hjelp til å halda saman eit partisystem som kanskje burde ha vore enklare.

Lite tyder på at det vil eller kan verta enklare med det første. Det er meir enn 150 år sidan Abraham Lincoln berre så vidt makta å halde saman den nye staten, og det er lite truleg at han vil gjera enda ein slik freistnad. Som slagord har einskapstanken mykje for seg, men i praksis set det svært store krav. Det krev ingen stor spåmannskunst å peika på at amerikanske politikarar vil slita med dette i mange generasjonar framover: å halda saman ein konstruksjon som vil setja store krav til samhald og kompromiss.

Det er vanskeleg å sjå at dei skulle ha noko anna val enn å arbeida vidare med dette målet, eller at det skulle verta lettare med det første.

Per Egil Hegge