Denne veka sa den norskaste amerikanske politikaren av dei alle takk for seg. Walter Mondale vart 93 år gamal. Det mest tydelege og varige merket i amerikansk politikk sette han etter seg i dei fire åra han var visepresident under Jimmy Carter frå 1977 til 1981.

I den ulike kampen mot Ronald Reagan i 1984 tapte han så det suste; heimestaten Minnesota var den einaste han vann. Han var ein av dei demokratane som ville ha vorte amerikansk president dersom det var vi nordmenn som hadde hatt avgjerda. Det er sjølvsagt trist og leitt at det ikkje er slik.

Dei norske draga var lette å sjå hos denne amerikanske sogningen: Traust, påliteleg og ikkje altfor humoristisk – dersom du ikkje såg og høyrde godt etter.

– Det var éin ting som kunne få far min til å truga med riset, og det var om du lét deg freista til sjølvskryt, sa han ein gong. Ein god eigenskap her på berget, men ingen berebjelke i amerikanske valkampar.

Hans eiga forklaring på at han aldri kom heilt til topps, var at han gjorde seg dårleg på fjernsyn, spesielt når motstandaren var Ronald Reagan. Men han hadde ein fin og intelligent sans for humor, og så visste både han sjølv og kona hans, Joan, at det finst eit godt liv utanfor storpolitikken.

I minneorda no i april var det grunn til å merka seg det som tidlegare visepresident Al Gore sa:

– Mondale var den som gjorde visepresidentembetet til noko heilt anna enn det hadde vore.

– Det er ikkje eingong verdt ei mugge med lunkent spytt, sa eit råskinn frå Texas som ville overtala Lyndon Johnson til å seia nei til tilbodet frå presidentkandidat John Kennedy i 1960.

Under Carter vart Walter Mondale ein lojal, trugen og nær medarbeidar, og dei gongene han var usamd med presidenten, heldt han det for seg sjølv. Stuart Eisenstat, ein sentral person i Carters stab, måtte ta støyten ein gong, og han skreiv seinare i ei memoarbok at «Mondale vart så sinna og så raud i andletet at eg var redd for helsa hans».

Johnson visste kva han snakka om, han plasserte sin eigen visepresident, Mondales læremeister Hubert Humphrey, på lågaste hylle og gjorde alt han kunne for å audmjuka han. Da det vart Mondales tur, sikra han seg ein lovnad frå Carter om at han skulle ha plassen som den næraste rådgjevaren for presidenten.

Mondale sleit tungt for å få ja frå president Carter til å vitja Noreg i visepresidentperioden. – Carter vert glasaktig i blikket kvar gong Mondale nemner Noreg, sa ein av medarbeidarane i Det kvite huset.

Men senator Mondale hadde opna Fjærlandstunnelen i 1975, og noregstur vart det. Han fekk viktige postar som utanriksrådgjevar i viktige asiatiske land seinare òg, men det vart likevel plass til fleire meir private noregsreiser. Det var snakk om langt meir enn vestlandsfjordar og brear, han kom ofte inn på det som far hans, som snakka norsk flytande, hadde fortalt familien om grunntankane i norsk politikk og historie.

Dei siste åra levde Mondale langt borte frå heksegryta i Washington, spesielt etter at han vart enkemann for sju år sidan. Men jamvel om det etter kvart vart færre norske røyster å henta frå det norskamerikanske miljøet som han kjende så godt, gløymde han aldri kvar han hadde røtene sine. Ein aktiv politikar som han sterkt har påverka, er senator frå Minnesota og ber arven vidare, jamvel om ho heiter noko så ikkje-norsk som Amy Klobuchar.

Per Egil Hegge