Da Winston Churchill vart britisk statsminister i mai 1940, vart han spurd om han ikkje var redd for den domen historia ville gi han. – Slett ikkje, sa han, for den domen har eg tenkt å skriva sjølv.

Det arbeidet gjorde han så godt at han fekk Nobelprisen i litteratur, og det gjekk bra i 70 år. Så blanda Shakespeare seg inn. Ikkje William (1564–1616), men ein fjern slektning, Nicholas Shakespeare, fødd 1957 i Worcester. I 2017 kom han med boka Six Minutes in May, med undertittelen «Korleis Churchill uventa vart statsminister». Her snur han opp ned på Churchills versjon, spesielt forteljinga om det mislukka felttoget i Noreg i april–mai 1940. Det meste gjekk gale for britane, og mykje av kaoset, vinglinga og surret hadde Churchill skulda for. Det vart godt kamuflert av den geniale skribenten, dels fordi han var så veltalande, både skriftleg og munnleg, dels fordi dei verste innslaga var hemmelegstempla. Statsminister Neville Chamberlain vart syndebukken og måtte gå. Churchill vart regjeringssjef, og det enda Chamberlain vann ei mistillitsvotering med eit fleirtal på 81 røyster. Seks månader seinare var Chamberlain død, og midt i all motgangen og alle tilbakeslaga hadde Churchill fått status som redningsmannen.

For ein lokalpatriotisk norsk lesar er det mange godbitar i denne Shakespeare-forteljinga, fire hundre år etter at den store skalden døydde. Den første trefninga mellom britiske og tyske soldatar på norsk jord gjekk for seg på garden Krogs, som ligg på grensa mellom Inderøy og Steinkjer, 20. april. At det var kampar der, ti kilometer frå heimstaden min, var ein del av barnelærdomen, men utfallet var så syrgjeleg for dei få og dårleg utstyrde britiske hjelpestyrkane at britiske historikarar tagde om det heilt til det kom ein Shakespeare på historisk gravearbeid. Boka har eit fotografi av Torlaug Werstad frå Krogs – ho var tolv år i 1940 – saman med ein av dei veteranane som overlevde. Han stakk innom i 2010. Da vart det òg reist eit monument over dei elleve som fall.

Shakespeare har meir å by på. 14. april 1940 landa det eit britisk fly på Namsenfjorden, utan at tyskarane oppdaga det. Om bord var ein interessant kar som heitte Peter Fleming. Om nokon dreg kjensel på etternamnet, hadde han ein yngre bror som heitte Ian. Dei var farlause, den styrtrike far deira, Valentine, fall i Frankrike i 1917. Begge gjekk på elitekostskolen Eton. Peter hadde skrive ei bok om Brasil etter ei oppdagingsferd i 1934. Ian vart journalist for The Times – Moskva-korrespondent, til og med.

Etter krigen hadde veslebroren nokså frynsute nervar, og han bad ein psykiater om hjelp. Psykiateren sa: Du har gått på Eton? Og har arbeidd for The Times? Da skriv du sikkert brukbart engelsk. Skriv problema dine av deg i staden for å liggja på sofaen min. Kanskje tener du ein slant, dessutan.

Så skreiv Ian Fleming den første boka om James Bond, eit namn han lånte frå ein mann i botanikarmiljøet.

Den verste katastrofen for britane i Midt-Noreg var bombinga av Namsos. Steinkjer vart brannbomba, og ruinane og brakkene prega framleis byen da eg var gymnasiast der. Men i Namsos såg det så fælt ut at Churchill laga eit nytt ord: «Vi må ikkje verta namsost (namsosed) ein gong til.» Fordi det skulle teiast om dette, var nyordet berre til innvortes bruk i regjeringskontora i London. Ingen kjenner det i dag.

Eg såg namnet Peter Fleming første gongen i 1964, da Ian brått døydde. Eg var juniorkorrespondent i London, og storebror skulle ta seg av pengesakene – ein slant eller tre hadde det alt vorte. Eg hadde inga aning om trøndelagsturen hans i 1940. I 1971 døydde Peter etter hjartesvikt. Det stod eit norsk flagg på nattbordet hans da 64-åringen sa farvel. Eit flagg han hadde fått i Namsos.

Per Egil Hegge