Oktober er den månaden da ting hender, og ikkje for ingen ting er det refrenget i ei av dei beste russiske nidvisene frå Sovjet-epoken: «Men i oktober fekk vi vita at det var ikkje akkurat slik, da fekk vi heile sanninga om han.» Tungegymnastikken er like kravstor og hårreisande som teksten og filosofien: No v oktjabrje njemnozjetsjko togo, i uznali my vsiu pravdu pro nego. Melodien er ei fengjande blanding av russisk folkevise og klezmer – elles kjend som jødisk dixieland.

Det er 1818, 1868 og ikkje minst 1918, men danskane kunne feira eit dundrande kulturelt 50-årsjubileum i helga som var. Det gjorde dei så det mona: Torsdag 11. oktober var halvsekelet gått sidan den første filmen i serien om Olsenbanden hadde premiere. Det vart meir enn dusinet fullt før forfattarduoen Henning Bahs og Erik Balling gav seg. Det kom ein film kvart år. Nordmennene sette krona på verket med Olsenbanden junior så seint som i 2006.

For dei som ser for seg, og høyrer, Arve Opsahl som Egon, skurrar det kanskje groveleg at Olsenbanden skulle vera dansk. Men slik er det altså. Den danske originalversjonen var omgjord til ein norsk variant, og dessutan til den svenske Jönssonligaen. I Tyskland, spesielt i Aust-Tyskland, fekk Die Olsen-Bande kultstatus med fanklubb og alt som høyrer med slik stas og ære, og yngstemann i banden, Jes Holtsø, alias Børge, reiste som vaksen rundt i heile Tyskland som bluesstjerne heilt til han døydde i 2017, 61 år gamal. Samleverket Die Olsen-Bande er så tjukt og leksikalt at berre vektløftarar kan lesa det på senga.

At det kommunistiske Tyskland fekk slik sans for Olsenbanden, er logisk nok. Satiren er kanskje ikkje heilt tannlaus, men ikkje kvassare enn at styresmaktene kunne tola spitorda: Den same sjølvglade tullingen kjem med ein idiotsikker plan, og det gjekk skeis kvar einaste gong. Dei griske, samvitslause og dumme kapitalistane går på limpinnen. Dermed kunne både sjefane og alle dei andre få som fortent. Det same galdt for Bahs og Balling. Dei drog atter til Paris – for å skrive enda eit manuskript.

Vi som er pasjonerte dyrkarar av Olsenbanden, hadde blinka ut det geniale meisterstykket frå 1976, Olsenbanden ser rødt, slik dansk TV 2 hadde gjort til festframsyninga no søndag kveld. Da, i Det kongelige teater på Kongens Nytorv, sikrar gjengen seg ein kinesisk vase i ein operasjon med knipetenger, sprengstoff, sag og sleggeslag som taktfast overdøyver Kuhlaus ouverture til Elverhøj, med Egon Karajan Olsen (Ove Sprogø) som dynamittdirigent med partitur.

Slike høgtidsstunder toler ein repetisjon eller ti, og om ikkje vi skandinavar hadde sete her i den språklege ramnekroken vår ved iskanten, hadde dette vore like vidkjent som Charlie Chaplins briljans på kanten av isbrestupet i gullgravarland.

Eg skal kosta på lesaren og meg eit personleg minne, og ein personleg gevinst, jamvel om det korkje vart kinesisk porselen eller gull frå Alaska i skapet: For snart 20 år sidan hadde eg ein mindre operasjon og trong mest to veker til å koma meg på beina att. Eg sette på éin Olsenbande-film kvar kveld og var frisk som ein fisk da vi var ferdige med den siste. Ingen skadelege sideverknader og heilt minimale trygdeutgifter, i alle fall til medisin.

Berre pur glede og litt ekstra strekk i lattermusklane.

Så kunne oktobermørkret ha det så godt.

Per Egil Hegge