Eit fælsleg våpen

Bruk aldri ironi, sa ein vis mann til meg ein gong. Han heitte Israel Rachlin og var litauisk jøde. 14. juni 1941 vart den danskfødde kona hans, dei to borna deira og han arresterte av det sovjetiske politiet i Kaunas, der han dreiv eit hestehandelfirma – godt fagleg skodd med eksamen i økonomi frå universitetet i Leipzig. I krøtervogner vart dei frakta til Sibir, der dei budde som spesialforviste.

– Det var ingen luksus, sa han mange år seinare.

– Men om no russarane ikkje hadde arrestert oss, hadde tyskarane skote oss da dei kom til Kaunas berre nokre veker seinare. Det ville heller ikkje ha vore så bra.

Verdshistoria hadde lært Israel Rachlin å sjå med sinnsro på det som lagnaden har i bakhand.

Som spesialforviste i Sibir var dei ikkje i fengsel eller fangeleir. Men dei hadde ikkje lov til å reisa meir enn fem kilometer frå landsbyen dei fekk «tilbod» om å bu i. Dei kunne senda søknad om å få flytta til ein annan stad i Sibir. Fekk dei det, flytta dei, og så ville den same femkilometergrensa gjelda. På fleire stader, til slutt i «storbyen» Jakutsk, var Rachlin lærar i grunnskolen.

– Du kunne aldri bruka ironi, for det skjøna elevane ikkje. Dei hadde ikkje den omgangsforma i kulturen sin, sa han.

Er du abonnent? Logg på for å lese vidare

Digital tilgang – heilt utan binding

Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.

E-postadressa di

Eg godtek vilkåra

Eller kjøp eit anna abonnement

Er du abonnent? Logg på for å lese vidare