Når det stundar mot 1. mai, kjenner eg at sinnsstemninga lyfter seg mot det klassisk sovjetiske: raude faner med hamar og sigd, slagord og paradar og opptog, både militære og sivile, og hornmusikk og stridsvogner pluss rakettar. For min del har det ikkje så mykje med ideologi å gjera, men det er så rart med det som Moskva gjer med deg, denne underlege byen som ingen forlèt utan å ha fått merke av han.

Det sit i, og det er alt anna enn ei kvardagsleg sak. Heller ikkje i Oslo i år, vil eg tru, når det vel ikkje vert opptog i det heile.

Som ein ikkje heilt taktsikker tamburmajor for musikklaget Laat gjekk eg fremst i toget rundt Straumen tidleg om morgonen kvar 1. mai. Det braut laus med «Internasjonalen» på toppen av Helgesenbakken like ved huset vårt. Det var til ære for dagen, sjølvsagt, men i tillegg eit sidespark til grannen på den andre sida av vegen: Han hadde vore lensmann under okkupasjonen, og dei musiserande, eller somme av dei, i det minste, meinte framleis at han hadde gjort seg fortent til ei passande politisk morgonhelsing på høgtidsdagen, også etter at han hadde sona ferdig.

Utpå føremiddagen kom han seg ut i den store hagen sin og heldt fram med våronna. Og bøndene brukte dagen til å spreia gjødsel på åkeren, med størst energi akkurat medan den trufaste arbeidarpartipresten stod på preikestolen. Inderøy var ei bygd der Gud lèt det pluralistiske samfunnet «som hagen bløma», med vårsol og song i skogen – og tale for dagen på Folkets hus litt seinare.

Men lite er som det var, og det første attersynet med 1. mai i Moskva i det nye hundreåret vart ei historisk oppleving som ingenting frå barneåra mine på Inderøy kunne måla seg mot. I 2003 fall det seg slik at eg var tolk for deltakarane på ei Moskva-reise som Norsk Presseforbund stod for. Da var slagordet «Framover, mot kommunismens siger» borte frå det gamle Hotell Moskva, og erstatta med ein stilfull ølreklame for eit produkt frå Orkla. Og da 1. mai kom, var Den raude plassen ved Kreml avstengd med svært så barske og mange vakter og sperringar. Eit heller stussleg 1. mai-opptog med eit gamalt rustvrak av ein lastebil og med store plakatar med president Lukasjenko i Kvite-Russland og Saddam Hussein i Irak, av alle personar, på lasteplanet, vart dirigert i ein lang omveg rundt plassen til det gamle, dystre KGB-hovudkvarteret Ljubjanka på den andre sida. Der var statuen av KGB-grunnleggjaren Felix Dzerzjinskij riven, og «Internasjonalen» laud spakare og meir tafatt enn eg hugsa han frå Helgesenbakken.

Grunnen til avsperringa av Den raude plassen var god nok, det var ikkje det: Eit halvt år før hadde fleire hundre menneske mist livet i ein terroraksjon mot eit teater på den andre sida av elva. At dei nye mennene i Kreml ville gardera seg mot repetisjonar av slikt, var til å skjøna, jamvel for ein enkel gut frå landet med ei bleik fortid frå meir smålåtne og stillferdige 1. mai-tog.

Eg stod der i verdsmetropolen saman med ein gjeng fredelege norske pressefolk på tur og nynna tafatt inni meg på ei svensk revyvise: «Ingenting är länger som förut – alla gamla sanningar är slut.»

Og det kan korkje Astrid Lindgren eller Karlsson på taket gjera til ei kvardagsleg sak.

Per Egil Hegge