I snart 60 år har det undra meg, ein enkel gut frå Bygde-Noreg, at Oslo ikkje heng saman, og enda meir at Oslo-folk stort sett ikkje veit det. Kvifor det er slik, er formulert på udøyeleg vis av Per Håland, ein fullblods vestlending: «Kvifor er Oslo-folk so dumme?» Det skreiv han i Verdens Gang i 1949. Seinare brukte han ofte spørsmålet i polemikk, ikkje minst da han var redaktør i avisa Gula Tidend og sterkt prega av det gode humøret han ikkje hadde.

Storfirmaet Schibsted, som eg etter fattig evne hjelpte med å tena pengar i nokre tiår, brende seg grundig på dette eksistensielle problemet og svidde av 80 millionar kroner på vel eit halvdusin månader i slutten av 1980-åra ved å starta Oslo-avisen. Det var ut frå ei geografisk-religiøs overtyding om at folk på Røa gjerne ville lesa alt dei kunne koma over om gåtefulle strok som Søndre Nordstrand (berre namnet!) og Torshov, og attpåtil betala for det.

Denne hausten viser to kulturprestasjonar at det som danskane kallar sammenhængskraft, framleis manglar i Oslo. Den eine er den nye filmen Battle, bygd over Maja Lundes ungjenteroman med same namnet – om den sosiale katastrofen som snur opp ned på velstandstilværet til ei jente som lyt flytta til Stovner, ein av dei nye drabantbyane i hovudstaden. At Battle er eit ufyseleg engelsk lånord, er mindre viktig enn at det er norsk ungdomsslang for uformelle dansekonkurransar som i boka vert til ein kulturkollisjon med ein innvandrargut i den andre hovudrolla.

Ein forlagsredaktør spurde om eg hadde lese boka, og om eg ikkje hadde barnebarn som kunne vera interesserte. Svaret på det siste spørsmålet var ja, men eg ville sjå litt på boka først. Kvalitetssikring, må vita. Barnebarn støyter borti så mangt i det moderne samfunnet, men så langt råd er, bør dei vernast mot «hjelp» frå ein bestefar som ikkje tek ansvaret sitt alvorleg.

Eg sette meg i godstolen og rekna med eit drygt stykke motbakkearbeid; bøker for unge jenter har eg ikkje høgt på totempålen, og på dansegolvet har eg berre tåtramp, utakt, nederlag og melankoli å visa til. Så var eg ute av stand til å leggja boka frå meg! Det hender sjeldan, og eg visste ikkje om eg skulle vera meir sur på meg sjølv enn på Maja Lunde. Den andre var eit intervju med Per Petterson, som i haust, etter seks års pause, kom med ein ny roman om ein middelaldrande mann som har eit traurig liv. Petterson fortalde at tagnaden hans har mange grunnar, og at guten frå Veitvet nådde å verta tjue år før han var på Majorstua første gongen. Eg slo han med tre år, men eg vaks opp 600 kilometer frå dette trafikknutepunktet, ei mils veg frå Veitvet.

Snakk om sammenhængskraft!

Det er elles eit vanskeleg ord. Eit programutkast som Arbeidarpartiet streva med tidlegare i tiåret, nytta ordet fleire gonger – heilt til ein kollega i VG undersøkte det ved hjelp av Google-systemet. Og Google visste og viste at det var brukt av den kjende norske filosofen Vidkun Quisling (1887–1945), særleg i talar, artiklar og skriftstykke i året 1942. Dermed vart det borte frå den endelege versjonen av Ap-programmet.

Det vert kanskje meir samanhengskraft i Oslo når vi alle, spesielt vi eldre, kjem oss opp på sykkelen. Og frå Veitvet til Majorstua er det stort sett nedoverbakke. Men Per Petterson har flytta til Aurskog, fleire mil frå Veitvet. Og den som skal trø dansen på Stovner, har berre motbakkar i vente.

Motbakkar er det andre stader òg. I helga var eg ein tur på Inderøy. Det ausregna, og sykkelføret var dårleg. Men dei nye bustadblokkene som er oppførte der det før var hoppbakkar, fortel om den nye tida.

Som ikkje er nyare enn at det stod gammaldans på programmet. Livet er ein kamp. Ein battle.

Per Egil Hegge