JavaScript is disabled in your web browser or browser is too old to support JavaScript. Today almost all web pages contain JavaScript, a scripting programming language that runs on visitor's web browser. It makes web pages functional for specific purposes and if disabled for some reason, the content or the functionality of the web page can be limited or unavailable.

Takk for at du vil dele artikkelen

Den du deler artikkelen med, kan lese og eventuelt lytte til heile artikkelen.
Det gjer vi for at fleire skal oppdage DAG OG TID.

Namnet ditt vert synleg for alle du deler artikkelen med.

Meldingar

Tvil og tru i tonar

Å opna med ei dødsmesse var eit dristig val av Festspillene i Bergen.

Kvar veke les vi inn utvalde artiklar, som abonnentane våre kan lytte til.
Lytt til artikkelen
5273
20180525
5273
20180525

Opningskonsert

Hector Berlioz:

Grande messe des morts

Bergen Filharmoniske Orkester; Eikanger-Bjørsvik musikklag; Edvard Grieg Kor; Bergen Filharmoniske kor, m.fl.; Bror Magnus Tødenes, tenor; dir.: Edward Gardner. Grieghallen i Bergen, onsdag 23. mai.

Ved fyrste augekast er det mykje som skurrar med denne ideen: Kan ei katolsk dødsmesse, komponert av ein agnostikar, fungera som festleg opningskonsert for Festspillene i Bergen? Eg lyt vedgå at eg var skeptisk då eg gjekk inn i den fullsette Grieghallen onsdag kveld. Men då eit kraftig utvida Bergen Filharmoniske Orkester kom på scena, varte det ikkje lenge før eg var overtydd, både om tanken bak programmet og den kunstnarlege realiseringa av det.

Dette er elles fyrste gongen eg har opplevd at det blei delt ut øyreproppar ved inngangen til salen – «det kan bli litt høgt lydnivå innimellom», blei det opplyst. Kva for eit klassisk verk er det som krev høyrselsvern, ein remedie som i konsertsamanheng er noko ein helst assosierer med tungrock? Det er Berlioz’ «Rekviem», der ljomande domedagsbasunar og hyla frå tapte sjeler overlèt lite til fantasien. Banebrytande instrumentering Hector Berlioz er den viktigaste av dei franske romantikarane, ein komponist som komponerte annleis enn alle andre, noko som kan førast attende til utdaninga hans – eller mangel på slik. For då han kom til Paris som 17-åring, var det lege han skulle bli, og han hadde lite musikalsk førehandskunnskap. Ulikt dei fleste komponistar i samtida, kunne han ikkje spela klaver. Det vil seia: Han kunne nok litt, men han var ikkje nokon konsertpianist eller -organist, som brorparten av kollegaane hans. Dei fleste komponistar utarbeidde fyrst kompositoriske idear og strukturar ved flygelet. I andre omgang «orkestrerte» dei, dei fordelte ideane og strukturane på dei ulike orkesterinstrumenta i partituret. Difor ber mykje orkestermusikk preg av å vera «pianistisk tenkt».

Hjå Berlioz er det annleis – han målar liksom med brei pensel rett på orkesterlerretet, utan å ha skissert med blyant fyrst, noko som gjer han til 1800-talets mest revolusjonerande orkesterteknikar. Den intuitive førestillinga han hadde om dei klanglege eigenskapane ved dei ulike orkesterinstrumenta, blei musikkhistorisk skilsetjande. Læreboka hans i instrumentasjon, Grand traité d’instrumentation et d’orchestration frå byrjinga av 1840-åra, har sidan vore pensum for komposisjonsstudentar.

Ovstort

Oppdraget som gav Berlioz best høve til å utfalda seg orkestralt, var det den franske innanriksministeren Adrien de Gasparin gav han i 1837: Han skulle skriva ei dødsmesse for dei falne soldatane etter julirevolusjonen i 1830. Messa skulle framførast i sjølve tempelet til den franske militarismen, den barokke Invalidedomen i Paris.

Avgjerande var at han blei gjeven carte blanche frå oppdragsgjevaren når det galt storleiken på og utforminga av verket. Det tekstlege utgangspunkt var den latinske rekviemmessa, den som har namnet sitt etter opningslina «requiem aeternam dona eis, Domine» («kvile i alle æve gjev dei, Herre»). For å gje dette den rette tonebunaden utvida han orkesteret til langt over hundre strykarar, 12 horn og 16 paukar. I tillegg skulle fire messingblåsarensemble plasserast i grupper kring orkesteret. Og så var det koret, som ifylgje partituret skal ha over to hundre songarar. I ein merknad i partituret presiserer komponisten at «talet på koristar er relativt», og at «det gjerne kan vera dobbelt eller tre gonger så mange».

I alle retningar

Det er dette me har Festspillene i Bergen til: å få høyra verk som elles i året ikkje er mogleg å få framført. Med messingblåsarar plasserte i bakkant av scena og oppe i trappene til høgre og venstre for publikum, og med fire kor plasserte bak det utvida hovudorkesteret, blei Grieghallen fylt med klangar eg aldri før har høyrt der. Ei bragd var det av Bergen Filharmoniske Orkesters sjefdirigent Edward Gardner at han greidde å styra desse musikalske kreftene, for han måtte jo i praksis dirigera i alle retningar. Med unntak av nokre få taktar i den mest dramatiske delen av stykket, domedagssekvensen «Dies irae», var alt synkront. Dette vitnar om grundig innstudering, noko som òg var avgjerande med tanke på at denne opningskonserten snart vil koma på plate.

Festivalmottoet

Så mykje om den kunstnarlege realiseringa. Kva så med tanken bak programmeringa, det å opna Festspillene med lyden av daude og pinsle? Berlioz’ rekviem varer i halvannan time og overstig slik formalt alle liturgiske rammer, og sjølv om det i si tid blei urframført i ei kyrkje, er det ikkje gudstenestemusikk, men konsertmusikk.

Likevel tykkjer eg det er noko djupt religiøst ved det. Berlioz' far var ateist, mor hans var from katolikk. Sjølv om han seinare skreiv at religionen «var mi livsens glede i barndomen», var han sjølv agnostikar. Og det er tapet av denne barnetrua eg høyrer att i musikken – rekviemet uttrykkjer ein lengt etter tapt barnetru, ja, stundom ein desperasjon etter noko å tru på. Slik sett var det ei tankevekkjande og minneverdig opning av Festspillene, som i år har «mellom tvil og tru» som festivalmotto.

Sjur Haga Bringeland

Sjur Haga Bringeland er musikar og fast musikkmeldar i Dag og Tid.

Digital tilgang til DAG OG TID – heilt utan binding

Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.


Eller kjøp eit anna abonnement

Opningskonsert

Hector Berlioz:

Grande messe des morts

Bergen Filharmoniske Orkester; Eikanger-Bjørsvik musikklag; Edvard Grieg Kor; Bergen Filharmoniske kor, m.fl.; Bror Magnus Tødenes, tenor; dir.: Edward Gardner. Grieghallen i Bergen, onsdag 23. mai.

Ved fyrste augekast er det mykje som skurrar med denne ideen: Kan ei katolsk dødsmesse, komponert av ein agnostikar, fungera som festleg opningskonsert for Festspillene i Bergen? Eg lyt vedgå at eg var skeptisk då eg gjekk inn i den fullsette Grieghallen onsdag kveld. Men då eit kraftig utvida Bergen Filharmoniske Orkester kom på scena, varte det ikkje lenge før eg var overtydd, både om tanken bak programmet og den kunstnarlege realiseringa av det.

Dette er elles fyrste gongen eg har opplevd at det blei delt ut øyreproppar ved inngangen til salen – «det kan bli litt høgt lydnivå innimellom», blei det opplyst. Kva for eit klassisk verk er det som krev høyrselsvern, ein remedie som i konsertsamanheng er noko ein helst assosierer med tungrock? Det er Berlioz’ «Rekviem», der ljomande domedagsbasunar og hyla frå tapte sjeler overlèt lite til fantasien. Banebrytande instrumentering Hector Berlioz er den viktigaste av dei franske romantikarane, ein komponist som komponerte annleis enn alle andre, noko som kan førast attende til utdaninga hans – eller mangel på slik. For då han kom til Paris som 17-åring, var det lege han skulle bli, og han hadde lite musikalsk førehandskunnskap. Ulikt dei fleste komponistar i samtida, kunne han ikkje spela klaver. Det vil seia: Han kunne nok litt, men han var ikkje nokon konsertpianist eller -organist, som brorparten av kollegaane hans. Dei fleste komponistar utarbeidde fyrst kompositoriske idear og strukturar ved flygelet. I andre omgang «orkestrerte» dei, dei fordelte ideane og strukturane på dei ulike orkesterinstrumenta i partituret. Difor ber mykje orkestermusikk preg av å vera «pianistisk tenkt».

Hjå Berlioz er det annleis – han målar liksom med brei pensel rett på orkesterlerretet, utan å ha skissert med blyant fyrst, noko som gjer han til 1800-talets mest revolusjonerande orkesterteknikar. Den intuitive førestillinga han hadde om dei klanglege eigenskapane ved dei ulike orkesterinstrumenta, blei musikkhistorisk skilsetjande. Læreboka hans i instrumentasjon, Grand traité d’instrumentation et d’orchestration frå byrjinga av 1840-åra, har sidan vore pensum for komposisjonsstudentar.

Ovstort

Oppdraget som gav Berlioz best høve til å utfalda seg orkestralt, var det den franske innanriksministeren Adrien de Gasparin gav han i 1837: Han skulle skriva ei dødsmesse for dei falne soldatane etter julirevolusjonen i 1830. Messa skulle framførast i sjølve tempelet til den franske militarismen, den barokke Invalidedomen i Paris.

Avgjerande var at han blei gjeven carte blanche frå oppdragsgjevaren når det galt storleiken på og utforminga av verket. Det tekstlege utgangspunkt var den latinske rekviemmessa, den som har namnet sitt etter opningslina «requiem aeternam dona eis, Domine» («kvile i alle æve gjev dei, Herre»). For å gje dette den rette tonebunaden utvida han orkesteret til langt over hundre strykarar, 12 horn og 16 paukar. I tillegg skulle fire messingblåsarensemble plasserast i grupper kring orkesteret. Og så var det koret, som ifylgje partituret skal ha over to hundre songarar. I ein merknad i partituret presiserer komponisten at «talet på koristar er relativt», og at «det gjerne kan vera dobbelt eller tre gonger så mange».

I alle retningar

Det er dette me har Festspillene i Bergen til: å få høyra verk som elles i året ikkje er mogleg å få framført. Med messingblåsarar plasserte i bakkant av scena og oppe i trappene til høgre og venstre for publikum, og med fire kor plasserte bak det utvida hovudorkesteret, blei Grieghallen fylt med klangar eg aldri før har høyrt der. Ei bragd var det av Bergen Filharmoniske Orkesters sjefdirigent Edward Gardner at han greidde å styra desse musikalske kreftene, for han måtte jo i praksis dirigera i alle retningar. Med unntak av nokre få taktar i den mest dramatiske delen av stykket, domedagssekvensen «Dies irae», var alt synkront. Dette vitnar om grundig innstudering, noko som òg var avgjerande med tanke på at denne opningskonserten snart vil koma på plate.

Festivalmottoet

Så mykje om den kunstnarlege realiseringa. Kva så med tanken bak programmeringa, det å opna Festspillene med lyden av daude og pinsle? Berlioz’ rekviem varer i halvannan time og overstig slik formalt alle liturgiske rammer, og sjølv om det i si tid blei urframført i ei kyrkje, er det ikkje gudstenestemusikk, men konsertmusikk.

Likevel tykkjer eg det er noko djupt religiøst ved det. Berlioz' far var ateist, mor hans var from katolikk. Sjølv om han seinare skreiv at religionen «var mi livsens glede i barndomen», var han sjølv agnostikar. Og det er tapet av denne barnetrua eg høyrer att i musikken – rekviemet uttrykkjer ein lengt etter tapt barnetru, ja, stundom ein desperasjon etter noko å tru på. Slik sett var det ei tankevekkjande og minneverdig opning av Festspillene, som i år har «mellom tvil og tru» som festivalmotto.

Sjur Haga Bringeland

Sjur Haga Bringeland er musikar og fast musikkmeldar i Dag og Tid.

Emneknaggar

Fleire artiklar

Ekstreme nedbørsmengder førte til ein katastrofe i Valencia i Spania 29. oktober. Minst 217 skal ha mista livet, og dei materielle øydeleggingane er kolossale.

Ekstreme nedbørsmengder førte til ein katastrofe i Valencia i Spania 29. oktober. Minst 217 skal ha mista livet, og dei materielle øydeleggingane er kolossale.

Foto: Susana Vera / Reuters / NTB

Samfunn

Prisen for det ville vêret

I forsikringsbransjen er det langt mellom klimaskeptikarane.

Per Anders Todal
Ekstreme nedbørsmengder førte til ein katastrofe i Valencia i Spania 29. oktober. Minst 217 skal ha mista livet, og dei materielle øydeleggingane er kolossale.

Ekstreme nedbørsmengder førte til ein katastrofe i Valencia i Spania 29. oktober. Minst 217 skal ha mista livet, og dei materielle øydeleggingane er kolossale.

Foto: Susana Vera / Reuters / NTB

Samfunn

Prisen for det ville vêret

I forsikringsbransjen er det langt mellom klimaskeptikarane.

Per Anders Todal
Eit hus i Ål kommune vart teke av jordskred under ekstremvêret "Hans" i august i fjor.

Eit hus i Ål kommune vart teke av jordskred under ekstremvêret "Hans" i august i fjor.

Foto: Frederik Ringnes / NTB

Samfunn
Per Anders Todal

Husforsikring i hardt vêr

Kan klimaendringane føre til at også norske heimar blir umoglege å forsikre?

Folkerørsla for lokalsjukehusa demonstrerer mot helseføretakmodellen utanfor Stortinget i 2017.

Folkerørsla for lokalsjukehusa demonstrerer mot helseføretakmodellen utanfor Stortinget i 2017.

Foto: Håkon Mosvold Larsen / NTB

Ordskifte
PerVaglum

Vestre må avslutte konflikter og beklage

«Svært mange av de 300.000 som jobber i Helse-
vesenet, merker daglig følgene av Helseforetaks-
modellen som nå videreføres av Ap og Sp.»

Teikning: May Linn Clement

KommentarSamfunn
Halvor Tjønn

Tid for realitetsorientering

Valet av Donald Trump til president er ikkje noka tilfeldig ulukke, men ei fylgje av dårleg politisk handverk gjennom lang tid.

Stemninga på valmøtet i Salem var ikkje sint, men fandenivaldsk og sjølvsikker.

Stemninga på valmøtet i Salem var ikkje sint, men fandenivaldsk og sjølvsikker.

Foto: Ida Lødemel Tvedt

Samfunn

Hjarte for huset

NEW YORK: Valnatta i New York kjendest som eit antiklimaks etter ei veke på reise i det som alt høyrdest ut som Trumps Amerika.

Ida Lødemel Tvedt
Stemninga på valmøtet i Salem var ikkje sint, men fandenivaldsk og sjølvsikker.

Stemninga på valmøtet i Salem var ikkje sint, men fandenivaldsk og sjølvsikker.

Foto: Ida Lødemel Tvedt

Samfunn

Hjarte for huset

NEW YORK: Valnatta i New York kjendest som eit antiklimaks etter ei veke på reise i det som alt høyrdest ut som Trumps Amerika.

Ida Lødemel Tvedt

les DAG OG TID.
Vil du òg prøve?

Her kan du prøve vekeavisa DAG OG TID gratis i tre veker.
Prøveperioden stoppar av seg sjølv.

Komplett

Papiravisa
Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Digital

Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Komplett

Papiravisa
Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Digital

Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis