Riksteatret

Morten A. Strøksnes:

Havboka

Dramatisering, regi og scenografi: Ole Anders Tandberg
Med Jan Sælid
Harstad kulturhus

På botnen av det djupe havet er det svart. Men der er det òg liv, rai-rai. Der sym den blinde og eldgamle haifisken håkjerringa saman med storparten av biomassane på planeten vår. Dei freistar å halde det gåande så langt det går: Håkjerringa kan bli 500 år, om ho orkar det. Ingen virveldyr lever lenger her på jorda.

På botnen

Riksteatrets oppsetjing av den eventyrlege Havboka av Morten A. Strøksnes utspelar seg også på botnen av tilværet. Regissør Ole Anders Tandberg gjer noko som Strøksnes ikkje gjer i boka si. Han lèt hovudpersonen kome til orde sjølv, i skapnaden til ein middelaldrande mann i dress. Mannen sit, står og går i eit stort, mørkt rom – ei kjellarstove der dagslyset kjem inn som ein kvit stråle på skrå ovanfrå. I hjørnet står eit svartkvitt TV-apparat og flimrar.

Mannen liknar hybelverten du hadde i studietida. Han sit einsam i eit hav av tomgods og vender seg tidvis til oss og tidvis til den flimrande skjermen.

Skjermen er så liten at vi som sit midt i salen i kulturhuset i Harstad, slit med å sjå – nett som håkjerringa slit med synet sitt. Ein plagsam parasitt har lagt sin elsk på auga til haien og gjer at han knapt kan sjå noko som helst.

Men kven er eigentleg blind her, og kven er det som kan sjå? I Tandbergs teaterversjon av Havboka kjem håkjerringa best ut av synstesten. Ho verkar klok, kunnskapsfull, irritert og reflektert, og ho gjev publikum ein mektig leksjon frå det maritime mørkret. Ein leksjon som fortryllar og sjokkerer på same tid.

Får napp

Den arme fiskaren på skjermen vert redusert til ein komisk figur med superstonga og kroken sin. Kva er det han vil med å fange det som skal vere monsterfisken? Leve ut eigen nyfikne? Utforske eiga frykt?

Orda lyder tomme i denne samanhengen, der framtida til heile jorda – orsak, havet – står på spel. Forsuring, plastforureining og oljeaktivitet trugar det enorme spisskammeret vi har i havet. Håkjerringa talar på vegner av heile naturen.

Skodespelaren Jan Sollid ber heile framsyninga på dei usynlege haifinnane sine og har napp i publikum frå fyrste replikk. Han tek oss inn i ein draum av ei framsyning, ein draum av den typen det tar lang tid å vakne opp frå.

Eg elskar det frekke forteljargrepet som Ole Tandberg tar her. Han opnar teksten til Strøksnes på ny og gjev oss endå meir å reflektere over, slik havet sjølv reflekterer verda rundt seg.

Ola Bremnes

Ola Bremnes er forfattar og songskrivar.