Den Norske Opera og Ballett

Emmerich Kálmán/ Leo Stein/ Bela Jenbach:

Czardasfyrstinnen

Norsk gjendikting: Gudrun Elisabeth Glette
Regi: Hanne Tømta
Scenografi: Olav Myrtvedt
Koreografi: Jonas Øren
Musikalsk leiing: Stefan Veselka

Operetten er ein stakkars nedvurdert teatersjanger, gamaldags i både musikkstil og handlingsmønster. Det er ingenting teatermakarar skyr meir enn det gamaldagse. Likevel hentar ein jamleg eit par i sjangeren fram att, som ein tråd mellom før og no.

Czardasfyrstinnen av Kálmán er ein av dei mest slitesterke av desse, full av både smektande og morosame melodiar. Men miljøskildringa? Fyrstar og grevar som forelskar seg i nattklubbsongarinner? Det kjennest langt borte og lenge, lenge sidan. Skal ein få la det vere som det er, eller ikkje?

Modernisering

Moderniserte opera- og operetteframsyningar er no eit kjent og omdiskutert omgrep. Det kan fungere, men det kan òg gå gale. I Hanne Tømtas regi går operetten føre seg i Oslo i 2022, tittelpersonen Sylva Varescu gjev seg ut for å vere transkvinne (svært kulturelt moteriktig), og arenaen hennar består mest av outrerte homsar.

Sjølv fleire av «sparkepikene» er menn. Denne skeive vinklinga på kabaretlivet er òg følgt opp av den nye omsetjinga, som i første akt har fjerna alle songliner som hyllar kvinner. Herrane som vanlegvis syng om «die Mädel, die Mädel...» og «Mädchen gibt es wunderfeine», syng her berre nøytralt om flørt og kyss og kjærleik, må vite. Det må ikkje bli for heteronormativt.

I det heile er den nye omsetjinga vel konsonanthard. Korleis syng ein lange tonar på ord som perfekt og prosjekt?

Alt dette skal kombinerast med ein ung fyrste, rett nok ein finansfyrstearving denne gongen, som elskar divaa i teateret. Edwin skal vere stykkets romantiske helt.

Narraktig

På premieren hadde Magnus Staveland ingen problem med å få klem på dei vakre songane. Men han er i kostyme og spelestil køyrd inn i ein narraktig typeteikning, der det aldri tek fyr med korkje lidenskap eller søtleik.

Ho han elskar, Sylva, på premieren Eli-Kristin Hanssveen, er på si side merkeleg hard og likegyldig i rolla, sjølv om songane glir aldri så leikent og kvitrande. Og enno er vi nokre som synest ein kjærleiksduett skal ende med eit kyss, ikkje med at kvinna tek mannen på rumpeballane.

Lettare er det for det andre kjærleiksparet, grev Boni og komtesse Stasi. Her er meir leik og gøy enn lidenskap. Rickard Söderbergs Boni endrar seg rett nok umotivert frå homo til hetero etter pausen, men sjarmerer seg lett frå metamorfosen, og Frøy Hovland Holtbakk som Stasi har ein spontan gratie vi har etterlyst lenge.

Gynginga mellom tørr notid og romantisk fortid glir lettare etter pausen. Det hjelper òg at Lasse Lindtner, Mari Maurstad og Robert Skjærstad tek plass og tilfører nokre stenk av naturleg komedie.

Scenografien gir fin atmosfære, med ein romansk boge i tre variantar, frå akt til akt. Men til sjuande og sist er det musikken som held det heile saman, rimeleg nok. Og i dei flotte store korpartia får vi faktisk den vesle rislinga på ryggen vi hadde voner om.

Bent Kvalvik

Bent Kvalvik er filmarkivar og fast teatermeldar i Dag og Tid.