Myra som vart fiskevær
Busetnaden på fiskeværet Myre speglar tydelege endringar langs den nordnorske kysten dei siste hundre åra.
Myre i Øksnes
SAKPROSA
Karl Otto Ellefsen og Tarald Lundevall:
Fiskevær. Myre på Yttersida
Pax forlag
Kor mykje kan du forstå av ein tettstad ved å analysere planløysinga og byggjeskikken? Dei to arkitektane Karl Otto Ellefsen og Tarald Lundevall har freista forstå Myre i Vesterålen ved å finlese dei fysiske omgjevnadene.
Nasjonale føringar
Boka deira er uvanleg god. Dei kallar boka for «en stedsmonografi». For forfattarane ber omgjevnadane på meining. Dei er ikkje opptekne av å forsvare kvifor Myre vart som det vart, men vil forstå og tolke dei bygde uttrykka. Ein viktig premiss i boka er at bygningar uttrykkjer intensjonar. Omgjevnadane speglar nasjonale økonomiske, politiske og kulturelle føringar. Forfattarane tek utgangspunkt i kva bygningar, kulturlandskapet og naturen omkring kan fortelje oss.
Myre var bygd ideologi, og eit konkret resultat av Noregs fiskeri- og distriktspolitikk. For parallelt med dei store omveltingane i norsk fiskerinæring, som modernisering av fartøy og fangsttradisjonar, ser vi at arkitekturen følgjer etter.
Nyvinningar på båt og i hav kravde nyvinningar i nye bygg. Frå 1930-talet gjekk Myre gjennom store endringar: Plassen gjekk frå eit lite fiskevær til ein industristad, med filetbedrifta Øksnes-Langenes Fiskeindustri som sentrum. Teknologiske nyvinningar og globale marknadar sette sitt preg på plassen.
Urbanisering
Vi får sjå korleis etterkrigstidas urbanisering av nordnorske kystområde gav seg uttrykk. Myre eser ut: Administrasjonsbygningar, skular, kyrkje, aldersbustadar, sjukeheim og kommunalt planlagde bustadområde vert reiste. Det estetiske vart underordna det praktiske, bygga måtte vere solide, funksjonelle og rimelege.
Forfattarane arbeidde med bustadplanlegging i Vesterålen på slutten av 1970-talet. Dei set arkitektoniske val og planlegging av tettstadar inn i ei nasjonal ramme. Dei er i dialog med andre viktige røyster, som Ottar Brox, om kva retning Nord-Noreg skal ta. Det gjer at boka handlar vel så mykje om tilhøvet mellom by og bygd, mellom nord og sør, og om framtida til fiskeværa i Nord-Noreg.
Eskil Skjeldal
Eskil Skjeldal er bibliotekar og fast skribent i Dag og Tid.
Er du abonnent? Logg på her for å lese vidare.
Digital tilgang til DAG OG TID – heilt utan binding
Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.
SAKPROSA
Karl Otto Ellefsen og Tarald Lundevall:
Fiskevær. Myre på Yttersida
Pax forlag
Kor mykje kan du forstå av ein tettstad ved å analysere planløysinga og byggjeskikken? Dei to arkitektane Karl Otto Ellefsen og Tarald Lundevall har freista forstå Myre i Vesterålen ved å finlese dei fysiske omgjevnadene.
Nasjonale føringar
Boka deira er uvanleg god. Dei kallar boka for «en stedsmonografi». For forfattarane ber omgjevnadane på meining. Dei er ikkje opptekne av å forsvare kvifor Myre vart som det vart, men vil forstå og tolke dei bygde uttrykka. Ein viktig premiss i boka er at bygningar uttrykkjer intensjonar. Omgjevnadane speglar nasjonale økonomiske, politiske og kulturelle føringar. Forfattarane tek utgangspunkt i kva bygningar, kulturlandskapet og naturen omkring kan fortelje oss.
Myre var bygd ideologi, og eit konkret resultat av Noregs fiskeri- og distriktspolitikk. For parallelt med dei store omveltingane i norsk fiskerinæring, som modernisering av fartøy og fangsttradisjonar, ser vi at arkitekturen følgjer etter.
Nyvinningar på båt og i hav kravde nyvinningar i nye bygg. Frå 1930-talet gjekk Myre gjennom store endringar: Plassen gjekk frå eit lite fiskevær til ein industristad, med filetbedrifta Øksnes-Langenes Fiskeindustri som sentrum. Teknologiske nyvinningar og globale marknadar sette sitt preg på plassen.
Urbanisering
Vi får sjå korleis etterkrigstidas urbanisering av nordnorske kystområde gav seg uttrykk. Myre eser ut: Administrasjonsbygningar, skular, kyrkje, aldersbustadar, sjukeheim og kommunalt planlagde bustadområde vert reiste. Det estetiske vart underordna det praktiske, bygga måtte vere solide, funksjonelle og rimelege.
Forfattarane arbeidde med bustadplanlegging i Vesterålen på slutten av 1970-talet. Dei set arkitektoniske val og planlegging av tettstadar inn i ei nasjonal ramme. Dei er i dialog med andre viktige røyster, som Ottar Brox, om kva retning Nord-Noreg skal ta. Det gjer at boka handlar vel så mykje om tilhøvet mellom by og bygd, mellom nord og sør, og om framtida til fiskeværa i Nord-Noreg.
Eskil Skjeldal
Eskil Skjeldal er bibliotekar og fast skribent i Dag og Tid.
Boka deira er uvanleg god.
Fleire artiklar
Stig Amdam og Ragnhild Gudbrandsen spelar hovudrollene i stykket av August Strindberg.
Foto: Magnus Skrede / Den Nationale Scene
Krigen mellom kjønna
Dødsdansen er eit ekteskapsdrama der komikken får for stor plass, men spelestilane utfordrar kvarandre på interessant vis.
Kina fyrer på alle sylindrane: Ingen bygger ut så mykje kolkraft som kinesarane gjer. Biletet viser eit kolkraftverk i Dingzhou i Hebei-provinsen.
Foto: Ng Han Guan / AP / NTB
Ein straum av problem
Straumforbruket i verda aukar framleis raskare enn fornybar kraftproduksjon. Kolkraftverk skal varme kloden i mange år enno.
Nana rise-Lynum er redaktør i Norsk Barneblad.
Foto: Per Anders Todal
Å gi barn det dei ikkje veit at dei vil ha
Norsk Barneblad vart skipa i 1887 og har kome ut kvart år sidan. Sist helg fekk Nana Rise-Lynum Målprisen frå Noregs Mållag for innsatsen som redaktør.
Den såkalla hysjpengesaka mot Donald Trump er inne i andre veke i retten i New York.
Illustrasjon: Jane Rosenberg / Reuters
Høgt spel i New York
Straffesaka som no går føre seg mot Trump, er den han har størst sjanse til å verte frikjend i. Og vert han det, kan saka òg gje han fleire veljarar, seier kommentator Jan Arild Snoen.
Frå markeringa av den internasjonale kvinnedagen i Oslo sentrum.
Foto: Håkon Mosvold Larsen / NTB
Bollestad sprer myter og faktafeil
Vi må skille mellom hva som skal løses av abortloven, og hva som skal løses andre steder.
Papiravisa