Soul / Gospel

Diverse artistar:

Soul’d Out: The Complete Wattstax Collection

Craft / Concord

Enkelte namn er lada med historie i kraft av orda dei koplar saman – som Wattstax, som refererer både til Watts, ein bydel sør i Los Angeles, og til Stax, plateselskapet som vart stifta i Memphis i 1957. Den kløktige kombinasjonen passar godt, sidan Al Bell, som dreiv Stax på den tida, kom på å lage musikkfestival i Watts, ein idé som vart realisert 20. august 1972, då Wattstax gjekk av stabelen.

Det var politivald mot ein afroamerikanar som førte til store demonstrasjonar i nett Watts i 1965, der 34 menneske døydde i løpet av mindre enn ei veke, i tillegg til ei mengd personskader og arrestasjonar – hendingar som sjølvsagt framleis prega området då Bell laga ein Stax-maraton i Los Angeles Memorial Coliseum sju år seinare, med nokre av dei største namna i samtida på plakaten. Isaac Hayes, Rufus Thomas, The Staples Singers og mange fleire kom. Billetten kosta éin dollar, men mange slapp inn gratis, på ein musikkfestival som samla utrulege 112.000 publikummarar.

Dokumentasjon

Bell var businessmann også og nådde breitt ut med katalogen sin på denne måten, også for ettertida, sidan hendinga vart fanga på film: Wattstax, regissert av Mel Stuart, kom året etterpå (og er ikkje minst kjend for ugløymelege innslag ved komikaren og skodespelaren Richard Pryor). Likevel har ikkje hendinga fått si fortente merksemd i musikkhistoria. Dei store massemedia var ikkje på plass i Watts den dagen, og filmen fekk ikkje den distribusjonskrafta som var naudsynt. Det er ei historie vi har høyrt før.

Eit halvt hundreår seinare er det no mogleg å vie vel tolv timar til hendinga, med Soul’d Out: The Complete Wattstax Collection, ein fest av ei utgiving. Det har vore plater før, men med denne nærast dokumentariske boksen har vi fått ein aldri så liten tidsmaskin. Då det på eit tidspunkt heldt på å gå over styr inne på stadion, måtte Rufus Thomas prøve å roe ting litt ned, noko han fekk til på svært elegant vis – ei stund som også har fått plass her.

Dette er også første gong heile settet til Isaac Hayes er å høyre på plate, låtskrivaren og artisten som på denne tida var best kjend for det enormt populære lydsporet til den viktige spelefilmen Shaft (Gordon Parks, 1971).

Klangbotn

Wattstax-samlinga har fleire klangbotnar. Ho peikar mot ein pågåande musikkhistorisk revisjon, eksemplifisert gjennom Questlove-filmen Summer of Soul (2021), frå den neglisjerte musikkfestivalen i Harlem i 1969 som vart løfta fram fleire tiår seinare. Utgivinga aktualiserer også den kulturelle og politiske kampen mot vedvarande politivald mot afroamerikanarar, der det er lett å trekkje tragiske liner frå drapet på George Floyd (i Minneapolis i 2020) og tilbake til Rodney King (i Los Angeles i 1992) og vidare tilbake til nett det som hende i Watts i 1965.

Når ein lyttar til Richard Pryors innslag på Soul’d Out, er det som om han kommenterer både det som har hendt, det som føregår, og det som skal skje i tiåra som skal følge. Slik reflekterer også denne utgivinga tittelen på Questloves bok frå 2021, Music is History.

Filmen Wattstax (1973) vert vist på Cinemateket i Bergen 11. april, med ein introduksjon ved artisten og låtskrivaren Miss Tati.

Øyvind Vågnes

Øyvind Vågnes er forfattar og fast musikkskribent i Dag og Tid.